A husband wakes up at home with a huge hangover.

He forces himself to open his eyes, and the first thing he sees is a couple of aspirins and a glass of water on the side table.

He seats down and sees his clothing in front of him, all clean and pressed. He looks around the room and sees that it is in perfect order, spotless, clean. So is the rest of the house.

He takes the aspirins and notices a note on the table.

"Honey, breakfast in on the table, I left early to go grocery shopping, LOVE YOU !"

Totally shocked with the note, he goes to the kitchen and sure enough there is a hot breakfast and morning newspaper.

His son is also at the table, eating. He asks, "Son, what happened last night?"

His son says, "Well, you came home around 3 AM, drunk and delirious.

Broke some crockery, puked in the hall, and gave yourself a black eye when you stumbled into the door. Confused, the man asks, "So why is everything in order and so clean, and breakfast is on the table waiting for me?

I should expect a big quarrel with her!

His son replies, "Oh, that! Mom dragged you to the bedroom, and when she tried to take your clothes and shoes off, you said ,

"LADY LEAVE ME ALONE! I'M MARRIED!"

Self-induced hangover -- $400.00

Broken Grocery -- $800.00

Breakfast -- $10.00

Saying the write Thing While Drunk "PRICELSS"

There are truly some things that both money and MasterCard can't buy.

When you have only two pennies left in the world, buy a loaf of bread with one, and a lily with the other.


Be plucking her petals, you do not gather the beauty of the flower. -- Rabindranath Tagore


It is amazing how complete is the delusion that beauty is goodness. -- Leo Tolstoy


That which is striking and beautiful is not always good, but that which is good is always beautiful. -- Ninon de L'Enclos


Beauty is not in the face; beauty is a light in the heart. -- Kahlil Gibran


Beauty is how you feel inside, and it reflects in your eyes. It is not something physical. -- Sophia Loren

However, defeat can only be disastrous if we classify it as disastrous.

Losses, defeats, failures, etc. have been a part of history for every person who has reached high levels of success. The difference with the successful people is that they analyze the situation immediately. Those that tend to fade away are those that wait until tomorrow or maybe never to review and discover why the results were not what they expected.

To be successful we must accept every result as a part of our growth and to apply those findings today. Don't wait until tomorrow, because tomorrow may be too late.

This is a story about four people : Everybody, Somebody, Anybody and Nobody.

There was an important job to be done and Everybody was sure that Somebody would do it. Anybody could have done it but Nobody did it. Somebody got angry about that, because it was Everybody's job. Everybody thought Anybody could do it but Nobody realised that Everybody wouldn't do it.

It ended up that Everybody blamed Somebody when Nobody did what Anybody have done.

As I ate breakfast one morning, I overheard two oncologists conversing. One complained bitterly, "You know, Bob, I just don't understand it. We used the same drugs, the same dosage, the same schedule and the same entry criteria. Yet I got a 22 percent response rate and you got a 74 percent. That's unheard of for metastatic cancer. How do you do it?"

His colleague replied, "We're both using Etoposide, Platinum, Oncovin and Hydroxyurea. You call yours EPOH. I tell my patients I'm giving them HOPE. As dismal as the statistics are, I emphasize that we have a chance."

Note :: This story is written by William M. Buchholz, M.D., Chicken Soup for the Surviving Soul and content taken from inspirationalstories.com

Author Elbert Hubbard told the story of an incident during the Spanish-American War. It was imperative that the president get a message to the leader of the insurgents. His name was Garcia and he was known to fighting somewhere in the mountains of Cuba, but no mail or telegraph could reach him. Someone said, "There's a fellow by the name of Rowan who will find Garcia for you if anybody can."

Rowan took the letter without hesitation. He sealed it in a leather pouch strapped over his heart. He landed in the dark of night off the coast of Cuba and make his way to the mountains, and after much difficulty, found Garcia. He handed him the letter, turned around and headed home. Hubbard tells this story in "A Letter to Garcia." Rowan didn't ask, "Exactly where is he?" or "I doubt if I can do it." There was a job to be done and he did it.

Instead of making a dozen excuses why you can't complete the task, think about Rowan. Deliver the goods!

Note :: This article is written by Neil Eskelin, he mention this article in inspirationalstories website.

Once upon a time a very strong woodcutter ask for a job in a timber merchant, and he got it. The paid was really good and so were the work conditions. For that reason, the woodcutter was determined to do his best.

His boss gave him an axe and showed him the area where he was supposed to work.

The first day, the woodcutter brought 18 trees

"Congratulations," the boss said. "Go on that way!"

Very motivated for the boss’ words, the woodcutter try harder the next day, but he only could bring 15 trees. The third day he try even harder, but he only could bring 10 trees.Day after day he was bringing less and less trees.

"I must be losing my strength", the woodcutter thought. He went to the boss and apologized, saying that he could not understand what was going on.

"When was the last time you sharpened your axe?" the boss asked.

"Sharpen? I had no time to sharpen my axe. I have been very busy trying to cut trees..."

Note :: This story is by Stephen Covey, 7 Habits of Highly Effective People.

Everything happens for a reason. Nothing happens by chance or by means of good or bad luck. Illness, injury, love, lost moments of true greatness and sheer stupidity all occur to test the limits of your soul. Without these small tests, if they be events, illnesses or relationships, life would be like a smoothly paved, straight, flat road to nowhere.
If someone hurts you, betrays you , or breaks you heart, forgive them. For they have helped you learn about trust and the importance of being cautious to who you open your heart to.
If someone loves you, love them back unconditionally, not only because they love you, but because they are teaching you to love and opening your heart and eyes to things you would have never seen or felt without them.
Make every day count. Appreciate every moment and take from it everything that you possibly can, for you may never be able to experience it again.
Talk to people you have never talked to before, and actually listen. Hold your head up because you have every right to. Tell yourself you are a great individual and believe in yourself, for if you don't believe in yourself, no one else will believe in you either.
You can make of your life anything you wish. Create your own life and then go out and live it

Once there were three trees on a hill in the woods. They were discussing their hopes and dreams when the first tree said, "Someday I hope to be a treasure chest. I could be filled with gold, silver and precious gems. I could be decorated with intricate carving and everyone would see the beauty."

Then the second tree said, "Someday I will be a mighty ship. I will take kings and queens across the waters and sail to the corners of the world. Everyone will feel safe in me because of the strength of my hull."

Finally the third tree said, "I want to grow to be the tallest and straightest tree in the forest. People will see me on top of the hill and look up to my branches, and think of the heavens and God and how close to them I am reaching. I will be the greatest tree of all time and people will always remember me."

After a few years of praying that their dreams would come true, a group of woodsmen came upon the trees. When one came to the first tree he said, "This looks like a strong tree, I think I should be able to sell the wood to a carpenter" ... and he began cutting it down. The tree was happy, because he knew that the carpenter would make him into a treasure chest.

At the second tree a woodsman said, "This looks like a strong tree, I should be able to sell it to the shipyard." The second tree was happy because he knew he was on his way to becoming a mighty ship.

When the woodsmen came upon the third tree, the tree was frightened because he knew that if they cut him down his dreams would not come true. One of the woodsmen said, "I don't need anything special from my tree so I'll take this one", and he cut it down.

When the first tree arrived at the carpenters, he was made into a feed box for animals. He was then placed in a barn and filled with hay. This was not at all what he had prayed for. The second tree was cut and made into a small fishing boat. His dreams of being a mighty ship and carrying kings had come to an end. The third tree was cut into large pieces and left alone in the dark. The years went by, and the trees forgot about their dreams.

Then one day, a man and woman came to the barn. She gave birth and they placed the baby in the hay in the feed box that was made from the first tree. The man wished that he could have made a crib for the baby, but this manger would have to do. The tree could feel the importance of this event and knew that it had held the greatest treasure of all time. Years later, a group of men got in the fishing boat made from the second tree. One of them was tired and went to sleep. While they were out on the water, a great storm arose and the tree didn't think it was strong enough to keep the men safe. The men woke the sleeping man, and he stood and said "Peace" and the storm stopped. At this time, the tree knew that it had carried the King of Kings in its boat.

Finally, someone came and got the third tree. It was carried through the streets as the people mocked the man who was carrying it. When they came to a stop, the man was nailed to the tree and raised in the air to die at the top of a hill. When Sunday came, the tree came to realize that it was strong enough to stand at the top of the hill and be as close to God as was possible, because Jesus had been crucified on it.

The moral of this story is that when things don't seem to be going your way, always know that God has a plan for you. If you place your trust in Him, He will give you great gifts. Each of the trees got what they wanted, just not in the way they had imagined. We don't always know what God's plans are for us. We just know that His ways are not our ways, but His ways are always best.

One night a man had a dream. He dreamed he was walking along the beach with the Lord. Across the sky flashed scenes from his life. For each scene, he noticed two sets of footprints in the sand; one belonging to him, and the other to the Lord.

When the last scene of his life flashed before him he looked back at the footprints in the sand. He noticed that many times along the path of his life there was only one set of footprints. He also noticed that it happened at the very lowest and saddest times in his life.

This really bothered him and he questioned the Lord about it. "Lord, you said that once I decided to follow you, you'd walk with me all the way. But I have noticed that during the most troublesome times in my life, there is only one set of footprints. I don't understand why when I needed you most you would leave me."
The Lord replied, "My precious, precious child, I love you and I would never leave you. During your times of trial and suffering, when you see only one set of footprints, it was then that I carried you."

કચ્‍છના પાટનગર, ભુજથી ઉત્તર પશ્ચિમે 80 કિ.મી. દૂર આવેલા, માતાના મઢ ખાતે આવેલું આશાપુરા માનું મંદિર, વીતેલાં 600 વર્ષમાં કચ્‍છના લોકોની આસ્‍થાનું જીવંત પ્રતીક બની ગયું છે.


ઈસુની 14મી સદીના પ્રારંભે લાખો ફુલાણીના પિતાના રાજદરબારમાં મંત્રી તરીકે રહેલા બે કરડ વાણિયાઓ અજો અને અનાગોરે આ મંદિર બનાવ્‍યું હતું, જેને કચ્‍છમાં આવેલા 1819ના ભૂકંપમાં ભારે નુકસાન થયું હતું એ પછી પાંચ વર્ષના ગાળામાં, આ મંદિરને બ્રહ્મક્ષત્રિય સુંદરજી શિવજી અને વલ્‍લભાજીએ ફરી બંધાવ્‍યું હતું. લગભગ 58 ફૂટ લાંબા, 32 ફૂટ પહોળા અને 52 ફૂટ ઊંચા એ પ્રાચીન મંદિરને કચ્‍છમાં ઈ. સ.2001 માં આવેલા મહાવિનાશક ભૂકંપમાં પણ નુકસાન થયું હતું અને તેનો ગુંબજ તૂટી ગયો હતો, પણ જોતજોતામાં આ મંદિરને હવે ભવ્‍યતમ બનાવી દેવાયું છે. અહીં બિરાજમાન આશાપુરા માની છ ફૂટ ઊંચી અને છ ફૂટ પહોળી, રાતા રંગની મૂર્તિ સ્‍વયંભૂ છે.


કચ્‍છના ક્રોમવેલ ગણાતા જમાદાર ફતેહમામદે પણ આ મંદિરને 41 વાટવાળી, બે કિલો વજનની ચાંદીની ‘દીપમાળા‘ ભેટ આપી છે. મંદિરના વડાને ‘રાજાબાવા‘ કહેવાય છે અને તેમનું વર્ચસ્‍વ હજુ રાજા જેટલું જ છે. કચ્‍છના રાજા જ્યારે માતાના મઢ જાય ત્‍યારે રાજા બાવાને અવશ્‍ય પ્રણામ કરવા પડે. રાજા ઊભા હોય અને રાજાબાવા સિંહાસન પર બિરાજે. આશાપુરા મા કચ્‍છ ઉપરાંત જામનગરના જાડેજાઓની ‘કુળદેવી‘ છે. જામનગર ખાતે ‘નાની આશાપુરા‘માનું મંદિર આવેલું છે.


કચ્‍છ આવતા પદયાત્રીઓની આગતા-સ્‍વાગતામાં કોઈ કમી ન રહે તેવો પ્રયાસ કચ્‍છીઓ કરે છે. છેક સૂરજબારીથી માતાના મઢ સુધીના માર્ગમાં ઠેર ઠેર છાવણીઓ બંધાય છે. કેટલાંક ગામોમાં તો પદયાત્રી કેમ્‍પ માટે કાયમી બાંધકામ કરી દેવાયાં છે. ભુજ-અંજાર માર્ગ પર અને ભચાઉ-દૂધઈવાળા રસ્‍તે, ગ્રામ્‍ય લોકો ઉત્‍સાહથી ‘રાહત કેમ્‍પ‘ ઊભા કરે છે. જ્યાં ચા-પાણી, નાસ્‍તા, જમણ, ઠંડા પીણાં, દવાઓ, ફળફળાદિ તો ઠીક છે, પરંતુ તબીબ અને ફિઝયોથેરાપિસ્‍ટ સુધ્ધાંની વ્‍યવસ્‍થા કરાય છે. આ કેમ્‍પો ‘રાઉન્‍ડ ધ ક્લોક‘ ચાલતા રહે છે. ભુજમાં તાલુકા પંચાયતની સામે મોટો કેમ્‍પ હોય છે, એ પછી મીરઝાપર સુધીના ત્રણ કિ.મી.ના ગાળામાં પાંચ કેમ્‍પ ઊભા થાય છે. પદયાત્રીઓમાં તબીબો, બેંક પ્રબંધકો સહિતના શિક્ષિ‍ત લોકો પણ હોય છે. મહિલાઓ, કૉલેજકન્‍યાઓ, ખેડૂતકન્‍યાઓ, શિક્ષિ‍કાઓ કોઈ આ લહાવો ચૂકતું નથી. મુંબઈના શેઠિયાઓ, મહાજનો પણ સેવાકાર્ય માટે કચ્‍છમાં ધામા નાખે છે. ભુજમાં, આશાપુરા મંદિર પાસેના પંચહટડી ચોકમાંથી પદયાત્રીઓને વિદાય અપાય છે.


માતાના મઢ ખાતે લાખો શ્રદ્ધાળુઓ ઊમટે છે. ગામના વથાણમાંથી છેક માતાજીના મંદિર સુધીના રસ્‍તા પર નાળિયેરનાં છોતરાં એવાં પથરાઈ જાય છે કે જાણે નાળિયેરનાં છોતરાંની જાજમ બનાવી દેવાઈ હોય ! શ્રદ્ધાળુઓ કલાકો સુધી કતારમાં ઊભી સ્‍વયં શિસ્‍તથી ‘આશાપુરામા‘ની મૂર્તિનાં દર્શન કરી ધન્‍ય બને છે. હવનાષ્‍ટમીના દિવસે, માતાના મઢ ખાતે યોજાતા હવનમાં કચ્‍છી રાજવી? પરિવાર હાજર રહે છે. જાતર ચઢાવાય છે અને ‘પત્રી‘ પડવાનો વિધિ થાય છે. અહીં ચાચર માતાનું મંદિર, ચાચરા ફંડ અને ‘ચાચર ચોક‘ પણ આવેલા છે.

બંગાળી કથા સાહિત્યમા એક સાચી ઘટના ઈમાનદારીની શાનદાર મિસાલ છે.

દુર્ગાચરણ બાબુ કલકત્તાના વિખ્યાત ચિકિત્સક હતા. મોટા ભાગના લોકો તેને નાગ મહાશય નામથી જાણતા હતા. તેમણે રામક્રુષ્ણ પરમહંસની અનમોલ શિક્ષાઓને પોતાના આચરણમા યથાવત ઉતારી લીધુ હતુ અને આના જ કારણથી તે લોકોમાટે પ્રેરણા સ્ત્રોત બની ગયા હતા.

નાગ મહાશયના પિતા કલકતાના એક મોટી પ્રતિષ્ઠાનમા કામ કરતા હતા. એક વાર પ્રતિષ્ઠાનના માલિકે તેના પિતાને બોલાવીને કહ્યુ- મારા એક પૈસા વાળા સંબંધી ગંભીર રોગ થી પીડિત છે. શું તમારો પુત્ર તેનો ઈલાજ કરી શકે છે?

તેણે તાત્કાલિક હા પાડી દીધી અને તે દર્દીને તેના પુત્રની પાસે લઈ આવ્યા. દર્દીની હાલત વાસ્તવમા ગંભીર હતી પણ નાગ મહાશય કુશળ અને લાંબા ઉપચારથી તે સંપુર્ણ સ્વસ્થ થઈ ગયા.

આનાથી પ્રસન્ન થઈને આ સજ્જને નાગ મહાશયને રુપિયાથી ભરેલી ઠેલી આપવા માંગી, પણ નાગ મહાશયે તેમાથી માત્રે વીસ રુપિયા રાખ્યા અને ઠેલી પાછી આપતા કહ્યુ- મારી મહેનતનુ સાચુ ફળ આટલુ જ છે. સજ્જનના ગયા પછી નાગ મહાશયના પિતા , પુત્ર આ વ્યવહારથી ચકિત થઈને બોલ્યા- જ્યારે તે પ્રસન્ન થઈને રુપિયા આપવા માંગતા હતા તો તમે કેમ ન લીધા? આવી રીતે તો તમે ક્યારેય પ્રગતિ કરી નહી શકો. નાગ મહાશયે કીધુ- મારુ પરિશ્રામિક એટલુ જ હતુ. આનાથી વધારે મારા ગુરૂ અને મારા પોતાનએ જ મને સત્ય અને ધર્મના માર્ગ પર ચાલવાની શિક્ષા આપી છે. હું ધર્મ વિરુદ્ધ કેવી રીતે જાવ. પુત્રનો વિવેક પુર્વ જવાબ આપતા પિતા શાંત થઈ ગયા.


કથા સાર એ છે કે વગર પરિશ્રમ અને ખોટી દાનતથી હાંસિલ ધનથી સંપન્નતા આવી શકે છે, પણ યશ અને આત્મિક શાંતિ નહી. યશ અને શાંતિતો ઈમાનદારીના ઉર્જિત ધનથી જ મળી શકે છે કેમ કે, ઈમનદારી એક સદ્ધતિ છે અને સદ્ધતિઓ હમેશા માણસને સાચી રાહ દેખાડે છે.

ઈન્સાનની દુ:ખમાં ઇશ્વર પ્રત્યેની શ્રદ્ધા ધારદાર બની જાય છે. જ્યારે સુખમાં એ જ શ્રદ્ધા પર ધૂળના પડ જામી જાય છે.

શ્રદ્ધા એટલે ઇમાન. આપણા સંતો, આલિમો, કવિઓ, ગઝલકારો અને કથાકારોએ શ્રદ્ધા શબ્દનો અઢળક પ્રયોગ કર્યો છે. તેનો હાર્દ બે વાક્યોમાં કહી શકાય, ‘માનવજીવનમાં શ્રદ્ધા શ્વાસ સમાન છે. શ્રદ્ધા વગરનું જીવન ધબકારા વગરના શરીર જેવું છે.’ આટલા મહત્વના આપણા અંગ સમાં ઇમાન કે શ્રદ્ધાને કોઇ ભૌતિક સ્વરૂપ નથી. તેના અસ્તિત્વનો કોઇ આધાર નથી. તે માટે કોઇ બુદ્ધિગમ્ય દલીલ નથી. ‘શ્રદ્ધાનો જો હો વિષય, તો પુરાવાની શી જરૂર છે, કુરાનમાં તો ક્યાંય પયગમ્બરની સહી નથી’

જલન માતરીના આ શેરમાં શ્રદ્ધાની પરાકાષ્ઠા અભિવ્યક્ત થાય છે. કુરાને શરીફનું અવતરણ ખુદાએ હજરત મોહંમદ પયગમ્બર (સ.અ.વ.) પર વહી (ખુદના સંદેશ) દ્વારા કર્યું હતું અને છતાં તેમાં ક્યાંય મોહંમદ સાહેબનું નામ-સહી નથી. આમ છતાં વિશ્વના મુસ્લિમો આજે પણ કુરાનને ખુદાનો આદેશ માનીને તેમાં અતૂટ શ્રદ્ધા ધરાવે છે, કારણ કે કુરાનમાં તેમનો ઇમાન કોઇ આધાર કે સાક્ષીનો મોહતાજ નથી. રામાયણ અને મહાભારત જેવા ધર્મગ્રંથો માટે પણ એવી જ અતૂટ શ્રદ્ધા હિન્દુ સમાજ ધરાવે છે, કારણ કે ખુદા કે ઇશ્વરનું અસ્તિત્વ એ ઇમાન-શ્રદ્ધાનો વિષય છે. તેમાં કોઇ દલીલને અવકાશ નથી.

હિન્દુ ધર્મગ્રંથોમાં ઇશ્વરને નિરંજન નિરાકાર તરીકે આલેખવામાં આવ્યા છે. ઇસ્લામમાં પણ ખુદાને કોઇ આકાર કે સ્વરૂપમાં સ્વીકારવાની મનાઇ છે. વળી, બંને ધર્મમાં ઇશ્વર કે ખુદાના અસ્તિત્વનો આધાર માત્ર ને માત્ર ઇમાન કે શ્રદ્ધા જ છે અને એટલે જ સમગ્ર બ્રહ્માંડમાં ‘યા અલ્લાહ’ ‘હે ઇશ્વર’ના પોકારો સદા ગુંજતા રહે છે. તેના મૂળમાં આપણી અતૂટ શ્રદ્ધા અને ઇમાન છે. એક વાર આચાર્ય રજનીશ પાસે એક ભક્ત આવ્યો. તેણે આચાર્યને કહ્યું, ‘મારે ઇશ્વરને જોવા છે. મને તેમને બતાવો તો જ માનું કે આપ મોટા સંત છો.’

રજનીશે એ ભક્તને એટલું જ કહ્યું,
‘મહર્ષિ અરવિંદે કહ્યું છે કે, ભગવાનને જોઇ ન શકાય, માત્ર મહેસૂસ કરી શકાય. કારણ કે ભગવાન એ શ્રદ્ધા છે, શક્તિ છે.’

એ જ લયમાં સ્વામી વિવેકાનંદ કહે છે,
‘પોતાનામાં અને પરમાત્મામાં શ્રદ્ધા એ જ મહાશક્તિનું રહસ્ય છે.’

આવી શ્રદ્ધાની શક્તિને આપણે વારંવાર યાદ કરીએ છીએ. જલન માતરી લખે છે,
‘જરા સરખો પરદો હટાવી તો જો
ખુદા છે કે નહિ હાંક મારી તો જો’

ખુદા-ઇશ્વરને હાંક મારવાની ક્રિયાએ જ મંદિરો, મસ્જિદો, ચર્ચો અને ગુરુદ્વારોનું સર્જન કર્યું છે. જેમાં માનવી પોતાની જરૂરિયાતો માટે ખુદાને દુઆ કરે છે, હાંક મારે છે પણ ઇન્સાનની દુઆ કરવાના સંજોગો સ્વાર્થ પર નિર્ભર છે. ‘સુખ મેં સુમિરન સબ કરે, દુ:ખ મેં કરે ન કોઇ, જો સુખ મેં સુમિરન કરે, ફીર કાહે દુ:ખ હોઇ’

ઈન્સાનની દુ:ખમાં ઇશ્વર પ્રત્યેની શ્રદ્ધા ધારદાર બની જાય છે. જ્યારે સુખમાં એ જ શ્રદ્ધા પર ધૂળના પડ જામી જાય છે. આવી અધકચરી શ્રદ્ધાની જ ઇશ્વર કસોટી કરે છે.

એક સૂફીસંતને લોકોએ વિનંતી કરતાં કહ્યું,‘ચોમાસુ બેસી ગયું, છતાં હજુ વરસાદ નથી આવ્યો. આપ ખુદાને દુઆ કરો કે વરસાદ આવે.’

‘સારું તમે બધા સાંજે ગામના પાદરે આવો, આપણે સૌ સાથે પ્રાર્થના કરીશું.’

સાંજે આખું પાદરે ભેગું થયું. એક માત્ર સૂફીસંત હાથમાં છત્રી લઇ આવ્યા હતા. સૌના હાથ ખાલી જોઇ તે બોલી ઊઠ્યા,

‘તમે વરસાદ માટે દુઆ (પ્રાર્થના) કરવા આવ્યા છો અને સાથે છત્રી નથી લાવ્યા! તમને તમારી દુઆમાં જ શ્રદ્ધા નથી, પછી ખુદા તે ક્યાંથી સાંભળશે?’

શ્રદ્ધાની આવી પરિભાષા ઇન્સાન માટે પામવી મુશ્કેલ છે પણ જો એકવાર પામી લઇશું તો જરૂર આપણે સૌ સુખના સમુદ્રમાં મહાલતા થઇ જઇશું.

સતયુગમાં પ્રહલાદના પૌત્ર દૈત્યરાજ બલિએ સ્વર્ગલોક પર અધિકાર જમાવી દીધો. સમસ્ત દેવતા સ્વર્ગ ભ્રષ્ટ થઇ જતાં ઇન્દ્રને આગળ કરીને ભગવાન વિષ્ણુની પાસે ગાય અને પોતાની આપત્તિ દર્શાવી. આ સાંભળી ભગવાનને કહ્યું કે, ‘હું સ્વયં દેવમાતા અદિતિના ગર્ભમાંથી જન્મ લઇ તમને સ્વર્ગનું રાજ્ય પાછું અપાવીશ.’ ભગવાનની આવી વાણી સાંભળીને સઘળા દેવગણ ખુશ થઇ દેવમાતા અદિતિ પાસે જઇ ભગવાનના અવતારની પ્રતિક્ષા કરવા લાગ્યા. આ બાજુ રાજા બલિએ ભૃગુવંશી બ્રાહ્મણોને લઇને નર્મદા નદીના કિનારે અશ્વમેધ યજ્ઞા પ્રારંભ કર્યો.

બીજી તરફ ભગવાના અવતારનો સમય જાણી સઘળા ગ્રહો અને નક્ષત્રો પોતપોતાની શુભ સ્થિતિઓમાં આવી ગયા. આકાશમાં શંક, ઢોલ, મૃદંગ વાગવા લાગ્યાં અને આ રીતે ભગવાન શ્રીહરિનો ભાદ્રપદ માસની સુદ પક્ષની બારસે વામન અવતારરૃપે જન્મ થયો.

બલિરાજા અશ્વમેધ યજ્ઞા કરાવી રહ્યા છે તે ભગવાને જાણ્યું ત્યારે તેઓ બાલબ્રહ્મચારીના વેશમાં બલિની યજ્ઞાશાળાએ પહોંચ્યા. તેમના તેજોમય સ્વરૃપને જોઇને બલિએ અર્ર્ઘ્ય, યાદ્ય, આસન આપીને તેમનું ષોડ્શોપચાર પૂજન કર્યું તથા ચરણો ધોયાં. તે પછી તેમની વંદના કરી બલિ બોલ્યા, ‘હે બ્રાહ્મણકુમાર! આપ ગાય, સુવર્ણ, ભૂમિ, રથ, અશ્વ, ગજ વગેરે જે પણ કંઇ જોઇએ તે માગી લો.’ વામન ભગવાને કહ્યું, ‘હે દેવેન્દ્ર! આપ ભક્ત પ્રહલાદના વંશજ છો અને મોં માગી વસ્તુઓ આપવામાં શ્રેષ્ઠ છો. એટલા માટે આપની પાસે થોડીક પૃથ્વી એટલે કે ત્રણ ડગલાં પૃથ્વી માગું છું. આનાથી વધારે કશું જ માગીશ નહિ, કેમ કે આવશ્યક્તા કરતાં વધુ માગવું એ એક પાપ છે.’

ભગવાનની વાત સાંભળીને બલિ રાજાએ હસતાં કહ્યું, ‘ઠીક છે બ્રાહ્મણકુમાર, જેટલી તમારી ઇચ્છા હોય તેટલું લઇ લો.’ તે વખતે દૈત્યગુરુ શુક્રાચાર્યે તેમને વરદાન આપતાં રોક્યા અને કહ્યું કે, ‘માગણી કરનાર સ્વયં ભગવાન શ્રીહરિ છે. તેઓ ત્રણ ડગલાંમાં સઘળું બ્રહ્માંડ માગી લેશે.’ ગુરુના આ વચન પર બલિએ કહ્યું, ‘જેમના માટે યજ્ઞા-યજ્ઞાદિ કરવામાં આવે છે તેવા ભગવાન વિષ્ણુ જો જાતે જ ઉપસ્થિત હોય અને દાનપ્રાપ્તિની ઇચ્છાએ વરદાન માગતા હોય તો હું અવશ્ય આપીશ.’ આ સાંભળી શુક્રાચાર્ય ક્રોધે ભરાયા અને બલિને શાપ આપ્યો કે, ‘મારી આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન કરવાને કારણે તમે શ્રીહીન થઇ જશો.’ જ્યારે બલિ દાન આપવા માટે ભગવાનના ચરણ પ્રક્ષાલન કરવા લાગ્યા ત્યારે દેવતા, ગંધર્વ વગેરે તેમની પ્રશંસા કરતાં દિવ્ય પુષ્પોની વર્ષા કરવા લાગ્યા. તે પળ ભગવાન વામને પોતાના એક ડગલાથી સઘળી પૃથ્વી અને બીજા ડગલાથી સઘળાં લોક માપી લીધાં તથા ત્રીજું ડગલું બલિના મસ્તક પર મૂકીને બલિને સુતળ લોકનો સ્વામી બનાવી દીધો. તેમના રક્ષણ માટે સુદર્શન ચક્રની નિમણૂક કરી દીધી. રાજા બલિએ સદા દર્શન આપવાનું વરદાન ભગવાન પાસેથી પ્રાપ્ત કરી લીધું.

એક સમયે બાપ ને દીકરો પોતાનો ઘોડાને લઈને ક્યાંક જતા હતા.

થોડેક દૂર જતાં દીકરાએ બાપને કહ્યું: ‘બાપા! તમે ચાલતાં ચાલતાં થાકી જશો, માટે થોડી વાર તમે ઘોડા ઉપર બેસી જાવ, હું ચાલતો આવું છું.’

બાપ ઘોડા ઉપર બેઠો ને ઘોડાને ધીમે ધીમે ચલાવવા લાગ્યો.

છોકરો પણ ઘોડાની સાથે સાથે ચાલી રહ્યો હતો. તેઓ થોડાક આગળ ગયા. હવે ત્યાં રસ્તામાં કેટલાક માણસો તેમના સામે હાથ લાંબા કરીને બોલવા લાગ્યાઃ ‘અરે! જુઓ તો ખરા! શું વખત આવ્યો છે! લોકોના દિલમાંથી દયા જ જાણે ગાયબ થઈ ગઈ છે. કોણ જાણે આ બાપ કેવો નિર્દય છે? છોકરો તાપમાં અને કાંટા-કાંકરામાં ચાલે છે ને બાપ તેની દયા લાવ્યા વિના નિરાંતે ઘોડા ઉપર બેઠો છે.’

ઘોડા ઉપર બેઠેલા બાપે લોકોની ટીકાને આવા કટુંવચનો સાંભળ્યાં એટલે છોકરો ઘોડાને ધીમે ધીમે ચલાવા લાગ્યો અને બાપ ઘોડાને દોરતો તેની સાથે પગપાળા ચાલવા લાગ્યો. બંને ધીમે ધીમે પંથ કાપી રહ્યા હતા. તેઓ થોડે દૂર ગયા હશે ત્યાં પાછા કેટલાક માણસો તેમને ધારી ધારીને જોતાં કહેવા લાગ્યાઃ ‘જોયું! કંઈ કહેવા જેવું છે? શું જમાનો આવ્યો છે. આ જુવાનજોધ છોકરો મોજથી ઘોડા પર બેઠો છે, ને તેનો ઘરડો બાપ બિચારો ટાંટિયા તોડતો તેની સાથે ચાલી રહ્યો છે! છોકરો કેવો નિર્લજ્જ કે ઘરડા બાપને ઘોડા પર બેસાડવાને બદલે રસ્તા ઉપર ચલાવી રહ્યો છે?’

આ વચનો બાપ-દીકરાએ સાંભળ્યાં. બંને મૂંઝવણમાં પડી ગયા. આ લોકો તે કેવા છે? દીકરો ઘોડા પર બેઠો તોયે લોકોને ગમ્યું નહીં અને બાપ બેઠો તોયે લોકોને ગમ્યું નહીં. બહુ વિચારીને હવે બાપ ને દીકરો બંને ઘોડા પર બેસી ગયા ને ઘોડાને ધીમે ધીમે ચલાવવા માંડયા.

થોડા આગળ વધ્યા તો તેમને જોઈ લોકોએ પાછા તેમને ટોક્યાઃ

‘છે આમાં જીવદયા જેવું કાંઈ? બાપ-દીકરો કેવા નિર્દય છે? બંને પાડા જેવા, નાનકડા ટટ્ટુ ઉપર બેઠા છે, તો તેમના બેવડાં વજનથી બિચારું ટટ્ટુ મરી જશે.’ આ સાંભળી બાપ-દીકરો તુરંત જ ઘોડા પરથી નીચે ઊતરી ગયા ને ઘોડાને દોરતા આગળ ચાલી નીકળ્યા. તેઓ વાતો કરતાં આગળ જઈ રહ્યા હતા.

આગળ જતાં એક ગામના પાદર નજીક તેઓ આવી પહોંચ્યા. પાદરમાં કેટલાક લોકો તેમને મળ્યા. તેઓ આમને જોઈને આપસમાં કહેવા લાગ્યાઃ જગતમાં મૂર્ખાના ગામ કંઈ જુદા વસતા હશે? આ લોકો કેવા મૂર્ખ છે. સાથે ઘોડો છે પણ બંને અભાગિયા ચાલતા જાય છે. છે એકેયમાં અક્કલનો છાંટો?

આ જગતની વાત જ જુદી છે. ઘોડા પર એક બેઠો તોયે નિંદા અને બંને જણ ઘોડા પર બેઠા તોયે નિંદા, ને બંને ન બેઠા તોયે નિંદા કરવા લાગ્યા.

નારદજીએ પ્રભુને પ્રસન્ન કરવાના ત્રણ સહેલા અને સરળ માર્ગો બતાવ્યા છેઃ (૧) અહિંસા પરમોધર્મ- જીવ માત્ર ઉપર દયા રાખવી. (૨) જે કાંઈ મળે તેનાથી સંતોષ માનવો. (૩) સર્વ ઇન્દ્રિયો ઉપર સંયમ રાખવો. આ ત્રણ પ્રમાણે જ વર્તે તેના ઉપર ભગવાન તુરંત જ પ્રસન્ન થાય છે.

મૈત્રેયજીએ વિદુરજીને આ પવિત્ર કથા સંભળાવી તો વિદુરજીએ કહ્યું: ‘મેં જે સાંભળ્યું તેનું મારે ચિંતન કરવું છે.’ પ્રચેતાઓની કથાથી વક્તા-શ્રોતાનાં પાપ બળે છે, આ પવિત્ર કથા સાંભળ્યા પછી વિદુરજીને મુક્તિ મળી.

પરીક્ષિત રાજાએ શુકદેવજીને પ્રશ્ન કરેલો કેઃ સ્વાયંભુવ મનુમહારાજના પુત્ર પ્રિયવ્રત રાજાને લગ્ન કરવાની ઇચ્છા નહોતી તેમ છતાં તેણે સિદ્ધિ શી રીતે પ્રાપ્ત કરી? એની ભક્તિ શ્રીકૃષ્ણમાં કેવી રીતે દૃઢ થઈ?

શુકદેવજી કહેઃ ‘હે રાજન્! ઘરસંસાર ભક્તિમાં બાધક બને છે, કારણ કે ગૃહસ્થાશ્રમી હોય તે મિત્ર, શત્રુ, ચોર કે શઠમાં- સર્વ પ્રતિ સમભાવ રાખી શકતો નથી. શ્રીકૃષ્ણના ગૃહસ્થાશ્રમમાં જોઈએ તો તેઓ સર્વ પ્રત્યે સમભાવ રાખતા હતા. તે માટે એક પ્રસંગ મુમુક્ષુઓએ ખાસ જાણવા જેવો છેઃ

એક વખત દુર્યોધન શ્રીકૃષ્ણ ભગવાન પાસે મદદઅર્થે આવ્યો.

પહેલા આ જ દુર્યોધને શ્રીકૃષ્ણનું અપમાન કર્યું હતું છતાં તે દુષ્ટ નફ્ફટ થઈ, લાજ કોરાણે મૂકી ભગવાન પાસે મદદ માંગવા આવ્યો હતો.

સાધારણ મનુષ્ય હોય તો તે ક્યારેય પોતાનું થયેલું અપમાન ભૂલતો નથી. પણ આ તો ભગવાન હતા તેથી દુર્યોધનને મદદ આપવા તત્પર થયા. બન્યું એવું કે ત્યારે અર્જુન પણ મદદ માટે શ્રીકૃષ્ણ પાસે આવેલો. અર્જુન અને દુર્યોધન બંને લગભગ સાથે સાથે થઈ ગયા હતા. બંને તેમની પાસે બેઠા હતા.

બંનેમાં અર્જુન પહેલા આવેલો હતો છતાં દુર્યોધન ભગવાનને કહેવા લાગ્યોઃ માગવાનો પ્રથમ અધિકારી હું છું, કારણ કે હું પહેલો આવ્યો છું.

શ્રીકૃષ્ણ કહેઃ ‘કોણ પહેલું અને કોણ પછી, તે મારે જોવાનું નથી. મારા મનથી તો તમે બંનેય સરખા છો, હું તમને બંનેને મદદ કરીશ. જુઓ મારી પાસે બે પ્રસ્તાવ છે, તેમાંથી ગમે તે પસંદ કરી મને કહો. જુઓ, એક પક્ષમાં મારા સિવાય મારી નારાયણી સેના રહેશે, અને એક પક્ષમાં હું પોતે અસ્ત્રશસ્ત્ર વગર રહીશ. તમને આ બંનેમાંથી જે પસંદ હોય તે કહો.’

દુર્યોધને વિચાર્યું: ‘આ પ્રચંડ યુદ્ધમાં કૃષ્ણ અસ્ત્ર-શસ્ત્ર વગર આવીને કરશે શું? ખાલી વાતો કરશે. માટે નારાયણી સેના માગી લઉં.’ આમ વિચારી દુર્યોધને શ્રીકૃષ્ણ પાસે નારાયણી સેનાની માગણી કરી અને અર્જુને અસ્ત્ર-શસ્ત્ર વગરના શ્રીકૃષ્ણ માગ્યા. અને આ રીતે શ્રીકૃષ્ણે બંને પક્ષે સહાય કરી.

શ્રીકૃષ્ણ ગૃહસ્થાશ્રમી નથી પણ આદર્શ સંન્યાસી છે. તેમણે દુર્યોધન અને અર્જુન બંને ઉપર સમભાવ રાખ્યો છે. બંને પર સમદૃષ્ટિ રાખી છે.

પ્રિયવ્રત રાજાના મનમાં કે ઘરમાં રહીને પ્રભુની ભક્તિ થતી નથી. ગૃહસ્થાશ્રમમાં ભક્તિ કરતાં વારંવાર વિઘ્ન આવે છે. ઘરમાં અનેક પ્રકારની અંતરાય-ઉપાધિ આવે છે. વ્યવહાર અને પરમાર્થને એક કરવા, બંનેને સાચવવા બહુ મુશ્કેલ છે. તેથી જ જ્ઞાનીઓ સર્વ પ્રવૃત્તિ છોડીને એકાંતમાં ભક્તિ કરે છે.

પ્રિયવ્રત રાજાએ બ્રહ્માજીને કહ્યું: ‘હવે મારી ઇચ્છા એકાંતમાં બેસી ઈશ્વરની આરાધના કરવાની છે. વનમાં જઈને એકાંત જગામાં પ્રભુનું ધ્યાન પ્રીતે કરીશ.’

બ્રહ્માજી બોલ્યાઃ ‘પ્રારબ્ધ હોય તે ભોગવ્યા વગર છૂટકો નથી. હું પણ પરમાત્માની આજ્ઞામાં રહીને પ્રારબ્ધ પૂરું કરું છું. ખરું કહું તો વનમાં જવાની તમારે હજુ વાર છે. માટે ઘરમાં રહી ભક્તિ કરો. તમે સંસારમાં સાવધાન રહી વ્યવહાર કરો. શુદ્ધ વ્યવહાર એ પણ એક પ્રકારની ભક્તિ જ છે.’

પ્રિયવ્રતે લગ્ન કર્યા તે પછી તેને ત્યાં અનેક સંતાનો થયાં. પ્રિયવ્રત પછી આગવિધ્ર રાજગાદી ઉપર બિરાજ્યા, પરંતુ થોડા જ સમય પછી તેઓ રાજપાટ છોડી વનમાં જઈ તપ કરવા લાગ્યા. તેઓ શાંતિથી તપ કરી રહ્યા હતા ત્યાં પૂર્વચિત્તિ પૂર્વજન્મની વાસના વિઘ્ન કરવા આવી. ચિત્તમાં રહેલી પૂર્વજન્મની વાસના એ જ ‘પૂર્વચિત્તિ’ - પૂર્વજન્મની વાસના જલદી છૂટતી નથી.

જીવાત્મા નિવૃત્તિ લઈને ગમે ત્યાં જઈને બેસે તો પણ પૂર્વના સંસ્કારો પૂર્વની વાસનાનું તેને વારંવાર સ્મરણ થાય છે. આગવિધ્ર રાજા પણ પૂર્વચિત્તિમાં ફસાયા હતા.

આ આગવિધ્રના ગૃહે થયા નાભિરાજા અને નાભિરાજાના ગૃહે ઋષભદેવ પુત્રરૃપે પ્રગટ થયા. ઋષભ એટલે સર્વથી શ્રેષ્ઠ. ઋષભદેવજી જ્ઞાનાવતાર છે.

જગતને જ્ઞાની પરમહંસનો આદર્શ બતાવવા ભગવાને ઋષભદેવરૃપે જન્મ લીધો. ઋષભદેવજી વારંવાર ઉપદેશ કરતાં કેઃ ‘મનખાદેહ ભોગ માટે નથી પણ તપ કરવા માટે છે. તપ કરવાથી જ મનુષ્યના દેહનું સાર્થક થાય છે. મહામૂલો માનવદેહ વિષયભોગમાં વેડફી નાખશો નહીં. સર્વમાં પ્રભુને નિહાળો. જીવમાત્ર ઉપર દયા રાખો. કોઈ પણ જીવની હિંસા કરો નહીં.’

प्रेम एक अनूठी भावना होती, परिभाषा में बांधना संभव नहीं होता इसे ! कुछ प्रेम को निर्मल और निष्पाप बताते हैं तोह कुछ इसे वासना का प्रारब्ध समझते हैं, कुछ के लिए प्रेम एक दिव्य अनुभति है तोह कुछ इसे मात्र एक उत्तेजना या भावनाओं का आवेश कहते हैं ! प्रेम एक सागर सामान है जिसमे सभी भावनाओं का समागम हो जाता है ! भावनाओं के मिलने के बाद अगर कुछ रह जाता है तोह वोह बस प्रेम है ! प्रेम न बड़ा होता है न छोटा प्रेम न जाती देखे न माया , प्रेम न रंग रूप देखे न काया , प्रेम न समाज देखे न परिवार , प्रेम न भूत देखे न भविष्य, प्रेम तोह बस अपने प्रेम को देखे !

प्रेम को देखना हो तोह राधा कृष्ण को देखो! नन्दलाल की छवि ऐसी मनभावन की जोह देखे बस मोहित हो जाए ! हमारे सांवरे से कान्हा को तोह कोई भी देखे और प्रेम किये बिना रह जाए, न हो सके है ऐसा, मेरे गिरधर गोपाल की बंसी पर तोह तीन लोक नाचे मगर कान्हा का मन तोह सिर्फ राधे राधे बोले और राधे राधे गाये ! कन्हैया ने ऐसे प्रेम दिया राधा रानी को की बस अपना सब कुछ दे बैठे ! प्रेम को पा न सके कान्हा तोह क्या हुआ देखो न आज भी नाम उनका राधेश्याम ही लिया जाता है ! कृष्ण का राधा प्रति प्रेम ऐसा था की कन्हैया अपना सब कुछ लुटा बैठे! कालिया के फन पर नाचने वाले खुद राधा के लिए रास करे! अनूठी कहानी है राधा कृष्ण की , अब भगवान् को उनका प्रेम न मिला तोह भक्त कैसे पा सके है अपने प्रेम को...कन्हैया का प्रेम भी अनूठा था सब से प्रेम करते और प्रेम निभाते भी थे ! अब भगवान् जोह ठहरे!
माँ यशोदा तोह कन्हैया के प्रेम में बावली होगयीं, तोह हमारे कान्हा पीछे रहने वाले , पैदा हुए तोह देवकी नंदन कहलाये , और गोकुल में शैतानियाँ कर के छुप जाते थे यशोदा मैय्या के आँचल में और मैया भी कैसी.... देखो पूरा गोकुल बुरा हो गया पर कान्हा में कोई खोट न नजर आवे है माँ को ! माखन बनावे हैं और नैनो से निहारे है अपने बांके बिहारी का रास्ता की कब आये और माखन लगावे मैय्या को माखन खाए के लिए ,

प्रेम माँ बेटे का नहीं प्रेम प्रेमिका का नहीं प्रेम की भावना का आदर तोह कृष्ण ने उन लोगों का भी किया जोह मुरलीधर की बांसुरी की धुन में खोगये...बांसुरी की एक ऐसी ही दीवानी थी मीरा ! मीरा की माँ ने बचपन में कान्हा को सौंप दिया था उसको यह कह कर की यही है तुम्हारे पति तबसे मीरा ने अपने मन मंदिर में कान्हा की मूरत को ऐसे बसाया जैसे मानो वोह एक पत्थर की मूरत न हों के उसके हृदय का एक अभिन्न अंश हो! कान्हा तोह हमारे प्रेम भूके हैं जहाँ प्रेम मिलते बस वहीँ बस जाते हैं जोह प्रेम देता बस उसके ही होजाते हैं , मीरा ने अपना सब खुछ सौंप दिया था कान्हा हो तोह कनाहिया ने उसका आदर किया ! ज़हर दिया लोगों ने मीरा को यह कह कर की प्रसाद है कृष्ण का मीरा ने आदर से ग्रहण करा अब जब प्रसाद कान्हा का हो श्रद्धा मीरा की तोह ज़हर मारे किसे ! न कान्हा मीरा के प्यार को मरने देवे हैं और न ही मीरा अपनी कृष्ण भक्ति को! यह पहला प्रेम था जोह प्रेम से भक्ति भाव में बदल गया!

प्रेम का दीदार करना हो तोह एक बार नज़र भर के ताजमहल को देख लो, मानो बनाने वाले को पता हो की शाहजहाँ के मन में कौन बसा हुआ है! यह शाहजहाँ का ही अद्भुत प्रेम का अद्वित्य स्वरुप है है जोह आज की दुनिया में भी लोग पत्थर में भी प्रेम देख लेते हैं! सफ़ेद संमर्मर में प्रेम को अमर करदिया एक प्रेमी पति ने अपनी मल्लिका के लिए...किसी शायर ने खूब कहा है " की कमबख्त ताजमहल तोह कोई भी बनवा सकता है पर हर किसी की तकदीर में मुमताज़ नहीं होती...प्रेम श्वेत है स्वच्छ है प्रेम निष्पाप है प्रेम निष्कपट है , प्रेम में दोष नहीं देते प्रेम में आक्रोश नहीं होता, प्रेम में लेन देन नहीं होता , प्रेम में अगर कुछ होता है तोह वोह है बस प्रेम और कुछ भी नहीं

इंसान को अगर जन्नत नसीब होती तोह वोह तब जब वोह इंसान सच्चे मन से उपरवाले को याद करता है , किसी इंसान ने मुझसे कहा था की अमोघ अगर तुमने प्यार किया है किसी को सच्चा प्यार किया है तोह बेटा तुम्हरे लिए जन्नत के दरवाज़े खुल गए हैं, इस पर मैं धीरे से मुस्कुराया और बोला की सर अगर मेरे जैसा पापी जन्नत चला गया तोह जन्नत मैली हो जायेगी, वोह इंसान मुझसे बोला बेटा उपरवाला न बहुत प्यार करता है उनसे जोह उसके बनाये हुए लोगों से प्यार करते हैं. वोह बोले की बेटा प्यार में इंसान भगवान् को याद करता है तब जब उसको उसका प्यार मिल जाय तोह भगवन को हर पल याद करता है और शुक्रिया अदा करता है और तब भी दिल से या डकारता जब वोह अपने प्यार से मांगता है और तब तोह सबसे ज्यादा दिल से याद करता है जब उसका प्यार उसको नहीं मिलता, मैं बोला की सर तब तोह इंसान कोसता है ऊपर वाले से, लड़ता है गाली भी दे देता है , तोह वोह बोले की बाबु लड़ते तोह हम उसी से हैं ना जिसको अपना समझते हैं , हम परायों से नहीं लड़ते. और जब इंसान भगवान् को अपना समझे तभी भगवान् उसके होते हैं. यह सोच ऐसी थी की हमे लगा की यार हम प्यार के लिए किस किस लड़ गए भगवान् तक को न छोड़ा ! वाह रे बेशर्म अब ऊपर जाके माफ़ी मांगनी पड़ेगी, पर देखो न कोई हमसे बोला थी की माफ़ी मांगने से हम छोटे नहीं होते माफ़ करने वाला बड़ा हो जाता है ! प्यार एक ऐसी नदी है जोह आपको बहाती तोह है पर डूबती नहीं तैरना सिखाती है..हमारे प्यार ने हमे माफ़ी माँगना सिखाया, हमे यह सिखाया की प्यार इज्ज़त देता है उजाड़ता नहीं, प्यार तकलीफ नहीं देता प्यार से तोह सब तक्लीफ्यें दूर हो जाती हैं ! प्यार बंधन नहीं बनाता , प्यार प्रतिशोध लेना नहीं सिखाता , प्यार सौम्य होता है प्यार बस प्यार होता है !

एक बात और प्यार हम ज़िन्दगी में सिर्फ एक बार करते हैं , दुबारा सिर्फ समझौता होता है प्यार नहीं !

उस नेक इंसान ने एक बात और बोली थी की अमोघ प्यार कभी ज़िन्दगी ख़राब नहीं करता अगर आपको आपका प्यार मिल गया तोह आप को एहसास होता है की आप ज़िन्दगी में बहुत बड़ी सफलता पा ली है! फिर आप ज़िन्दगी के हर कदम पर सिर्फ सफलता ही ढूढते हो और उसको पाने के लिएमेहनत करते हो , और अगर तुमको प्यार नहीं मिला तोह दिल इतना सख्त हो जाता है की फिर ज़िन्दगी की बड़ी से बड़ी चोट इंसान आराम से झेल जाता है ! प्यार से नुक्सान नहीं सिर्फ प्यार ही मिलता है ! हम जब किसी को प्यार करते हैं तोह बस उसके ही हो जाते हैं !

मैंने उस इंसान की बात को समझा और सोचा की यह सोच आप के साथ भी बांटूं सो लिख दिया,

कोई मिलता मुझसे तोह बस तुम से मिला करता है......
मेरी आँखों में तू एक ख्वाब की तरह रहता है
न खोलूँ इन आँखों को की कहीं ख्वाब न टूटे दिल का
मेरी इन आँखों अब बस तेरा अक्स रहता है .....

Note :: This content is taken from Internet.

मेरा जहाँ बस आपसे ही मुक्कम्मल होता है ....
ज़मीन भी होती है तेरे साए में मेरा आस्मां भी होता है
मेरा जहाँ बस आपसे ही मुक्कम्मल होता है ....

बनके रहती हो दिल में धड़कन मेरी...
तेरे आने पर मेरा आशियाना मुक्कम्मल होता है...
गुम हूँ तुझमे , तेरी यादों से उलझा हूँ .....
तुम नहीं सुनती तोह दर्द-ए- दिल लिख के बयां होता है....
यह तोह कहने की बात है जहाँ मुक्कमल नहीं होता किसीका
तुम होती तोह मेरे सपनो का हकीकत से फासला बहुत कम होता है

वक़्त के साथ भुजे वो प्यार नहीं करता तुझसे..
यह प्यार ही है तेरा जिससे मेरी ज़िन्दगी का हर लम्हा रोशन होता है..
इस जहाँ में ऐसा नहीं की प्यार न हो .....इस जहाँ में ऐसा नहीं की प्यार न हो
पर अपने प्यार पर किसी को मेरे जैसा ऐतबार नहीं होता है ....
प्यार बस्ता है जिनके दिल में रब बनकर....
ऐसे दिल को फिर किसी जहाँ के मुक्कम्मल होने का इंतज़ार कहाँ होता है .....
वक़्त रहेगा साथ मेरे तोह तुम भी देखोगी.....
मेरा जहाँ तुमसे है .....तुम्हारे बिना न मैं न मेरा जहाँ मुक्कमल होता है.....

એક સંતના શિષ્યની શિક્ષા પૂરી થતાં તેમણે તેને વિદાય આપવાનું વિચાર્યું. સંતે તેની બધી પરીક્ષા કરી લીધી હતી. પણ તેમને એવું લાગ્યું કે તેની એક પરીક્ષા લેવાની બાકી રહી ગઈ છે. જ્યારે શિષ્યે જવા માટે રજા માગી તો તેમણે તેને થોડા દિવસ વધુ રોકાવા માટે કહ્યું. શિષ્ય ગુરુના કહેવા પ્રમાણે ત્યાં રોકાયો અને તેમની સેવા કરવા લાગ્યો.

એક દિવસ ગુરુએ એક ધૂણી સળગાવીને મૂકી અને પછી શિષ્યને તેમણે કહ્યું, ‘પુત્ર જરા જો તો ધૂણીમાં થોડી આગ છે? મારે આગ જોઈએ છે. ધૂણીમાંથી કાઢીને મને આપ.’ શિષ્યે ધૂણી ફંફોસી અને કહ્યું કે ગુરુજી આમાં તો આગ સહેજ પણ નથી. હું તમને બીજે ક્યાંકથી આગ લાવીને આપું છું. ના પુત્ર બીજે ક્યાંય પણ જવાની જરૃર નથી.

મને તો આ ધૂણીમાં જ અગ્નિનાં દર્શન થાય છે. તું મને તેમાંથી જ અગ્નિ લાવીને આપ. ગુરુના કહેવાથી શિષ્યે ફરી વાર ધૂણીમાં ફંફોસ્યું. પણ ધૂણી તો સંપૂર્ણ રીતે ઠરી ગઈ હતી. તેથી શિષ્યે વિનમ્રતાથી કહ્યું, ગુરુજી આ ધૂણીમાં હવે થોડી પણ અગ્નિ રહી નથી. જોકે ગુરુ વારંવાર એ જ વાતને દોહરાવતા રહ્યા કે થોડી અગ્નિ તો છે અને શિષ્ય વિનમ્રતાથી કહેતો રહ્યો કે સહેજ પણ અગ્નિ નથી.

પૂછવા અને કહેવાનો ક્રમ લગભગ પચાસ વાર થયો. અને છેવટે ગુરુએ શિષ્યને કહ્યું કે તું હવે પરીક્ષમાં સંપૂર્ણ રીતે પાસ થઈ ગયો છે. હું તો એ જોવા માગતો હતો કે શું હજુ પણ થોડો ગુસ્સો તારા સ્વભાવમાં છે કે નહીં. પરંતુ તેં સંપૂર્ણપણે વિજય મેળવ્યો છે. આટલી વાત કર્યા પછી ગુરુએ શિષ્યને આશીર્વાદ આપીને વિદાય કર્યો.

ભારતીય સોળ સંસ્કારોમાં વિવાહ સંસ્કાર એક મહત્ત્વનો સંસ્કાર છે અને દરેક સંસ્કાર વખતે કરવામાં આવતી ધાર્મિક વિધિ તેમાં પણ તેનો સમાવેશ થાય છે. વિવાહ એ સામાજિક સંસ્થાનું સ્વરૃપ ધારણ કરે છે. વિવાહ પાછળ પતિ-પત્નીની ઉત્તમ ભાવના પણ રહેલી છે. આ ભાવના છે એકબીજાને સુખી બનાવવાની, ઉત્તમ સંતાનો દ્વારા કુટુંબ, કુળ અને સમાજની સેવા કરવાની. વિવાહ માત્ર જાતીય વૃત્તિને સંતોષવા માટે નથી, પરંતુ પોતાનાં કર્તવ્યોને સફળ બનાવવા માટે છે. વિવાહ સંસ્કારના અનેક પ્રકાર છે અને તેનો નિર્દેશ આપણા ઋગ્વેદમાં જોવા મળે છે. તેમાં બ્રાહ્ય, અસુર, ગંધર્વ અને સ્વયંવરનો ઉલ્લેખ છે. આ સિવાય ગૃહસૂત્રો, સ્મૃતિઓ અને ધર્મસૂત્રો અનુસાર આઠ પ્રકારના વિવાહ પ્રચલિત હતા. જેમાંથી કેટલાક પ્રકારો આ મુજબ છે.

બ્રાહ્મ વિવાહઃ બ્રાહ્મ વિવાહ એ વિવાહ સંસ્કારમાં સૌથી ઉત્તમ પ્રકાર છે. આ પ્રકારમાં પિતા દ્વારા સંપન્ન અને વિદ્વાન વરને નિમંત્રણ આપે છે અને વિધિપૂર્વક યથાશક્તિ વસ્ત્ર-અલંકાર આપીને કન્યાનું દાન કરે છે. સ્મૃતિઓમાં બ્રાહ્મ વિવાહને સૌથી ઉત્તમ કહેવાનું કારણ એ છે કે એ પૂર્વશરત, કામુકતા અને ધનલાલસાથી મુક્ત છે.

દૈવ વિવાહઃ વિવાહના આ પ્રકારમાં કન્યાનો પિતા તેને અલંકૃત કરીને પોતે આરંભેલા યજ્ઞામાં યજ્ઞા કરાવનાર ઋત્વિજને જ તેનું દાન કરતો. બૌધાયનસૂત્ર અનુસાર કન્યાને દક્ષિણાસ્વરૃપે ઋત્વિજને અપાતી હતી. આ પ્રકારના વિવાહનો ઉલ્લેખ વૈદિક સાહિત્યમાં પણ જોવા મળે છે.

આસુર વિવાહઃ આ પ્રકારના વિવાહમાં વર-કન્યા તથા તેના સંબંધીઓને યથાશક્તિ ધન આપીને કન્યા સાથે વિવાહ કરતો આથી તેને આસુર વિવાહ કહેવાય છે. આસુર વિવાહમાં ધન એકમાત્ર નિર્ણાયક તત્ત્વ હતું. કેટલાક વિદ્વાનો તેને માનુષ વિવાહ પણ કહેતા હતા. આવા પ્રકારના વિવાહ થતાં હતા તે સમયમાં સંતાનને એક પ્રકારની સંપત્તિ માનવામાં આવતી હતી. ધન માટે થઇને કન્યાનો વિવાહ કોઇ પણ પુરુષ સાથે કરવામાં આવતો હતો. બૌધાયન સૂત્ર મુજબ ધન દ્વારા પિતા દ્વારા અપાયેલી કન્યા પત્નીનું સ્થાન પ્રાપ્ત કરી શકતી નહીં અને તેને દેવ તેમજ પિતૃક્રિયાઓમાં ભાગ લેવાનો કોઇ અધિકાર આપવામાં આવતો ન હતો.

ગાંધર્વ વિવાહઃ કન્યા અને વર પરસ્પરની પસંદગી તથા પ્રેમભાવને વશ થઇને જે વિવાહ કરે છે તેને ગાંધર્વ વિવાહ કહેવાય છે. ગાંધર્વ વિવાહ અતિ પ્રાચીન માનવામાં આવે છે. ઋગ્વેદ અનુસાર સુંદર વેશભૂષા અને અલંકારોથી અલંકૃત થઇને કન્યા જનસમુદાયમાંથી પોતાના પતિ તરીકે કોઇની પસંદગી કરે તેને વધૂ ભદ્રા કહેવાય. આ સિવાય અથર્વવેદમાં પણ ગાંધર્વ પતિઓનો ઉલ્લેખ જોવા મળે છે. તે મુજબ માતા-પિતા પોતાની પુત્રીને પોતાના પ્રેમીની પસંદગી માટે સ્વતંત્ર ગણતા અને તેને આ માટે પ્રોત્સાહિત પણ કરતા. પહેલાંના સમયમાં એવા પ્રસંગો બનતા કે રાજા શિકાર, યુદ્ધ અને અન્ય કારણોસર દૂર-દૂરના પ્રદેશોમાં ફરતા અને સ્ત્રીઓના સંપર્કમાં આવતા. તેમના તરફ આકર્ષાતા અને તેમની સાથે સંયોગ કરતા. જોકે આ વિવાહમાં ધર્મવિધિ જેવું કાંઇ નહોતું, છતાં પણ આ વિવાહ કાયદેસરના ગણાતા. મનુસ્મૃતિ અનુસાર વર અને કન્યા કામુકતાને વશ થઇને સ્વેચ્છાપૂર્વક પરસ્પર સંયોગ કરે તે વિવાહ ગાંધર્વ વિવાહ કહેવાય.

સંસ્કૃત સાહિત્યમાં પણ આવા વિવાહનો ઉલ્લેખ છે. દુષ્યંત-શકુંતલાનો વિવાહ ગાંધર્વ વિવાહ હતો. આવા બીજા પણ કેટલાક ઉલ્લેખો જોવા મળે છે, જેમાં પુખ્ત વયની કન્યા સ્વયં મનગમતા વરની પસંદગી કરે તેવા સ્વયંવરમાં પણ કન્યાની પસંદગીને પ્રાધાન્ય આપવામાં આવતું. કેટલીક સ્મૃતિઓમાં ધાર્મિક અને નૈતિક દૃષ્ટિએ આ વિવાહને અયોગ્ય કહ્યો છે અને તેનું કારણ એ છે કે તેનો ઉદ્ભવ કામુકતામાંથી થાય છે.

માનવીને મળેલી આ જિંદગી કેટલી અમૂલ્ય છે તેનો ખરો અંદાજ જીવનમાં આવતી વિવિધ સમસ્યાઓથી થાય છે. જો માનવીના જીવનમાં કોઈ સમસ્યા જ ન હોત તો જીવન કેવું હોય? દરેક માનવીને જિંદગીના રસ્તે સતત મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવાનો રહે છે. તો પ્રશ્ન એ સતત સતાવતો રહે છે કે શું આ જિંદગી આમ સરળતાથી પસાર થશે કે કેમ? દરેક માનવી માટે આ બહુ ચિંતાનો વિષય છે. પ્રભુની પાસે આપણે એવી પ્રાર્થના કરવાની રહે કે સૌની જિંદગી સુખ-શાંતિ અને સરળતાથી પસાર થાય. આપણને એવા આશીર્વાદ આપે કે જેથી માનવજીવનને સુંદરતા બક્ષી શકાય. આમ તો દરેક વ્યક્તિને સાદી-સરળ જિંદગી પસંદ હોય છે. જોકે દરેક માટે આવી જિંદગી જીવવી શક્ય નથી. દરેકેદરેક વ્યક્તિને તેની જિંદગી પોતાની રીતે જીવવાની સ્વતંત્રતા રહેલી છે. તેમાં કોઈની દખલગીરી તેને પસંદ પડતી નથી. માનવીને પોતાના વિચારો પ્રમાણે ચાલવાની અને તેને અનુરૃપ જીવન વિતાવવાની ઇચ્છા હોય છે.

જિંદગીના આ ચડાવ-ઉતારમાં આપણને ઘણા બધા કડવા-મીઠા અનુભવો થતા રહે છે. જિંદગી એ કુદરતની અમૂલ્ય બક્ષિસ છે. તેને ગમે તેવી રીતે જીવીને વેડફી ન શકાય. આ અમૂલ્ય જીવનરત્ન આપણને વારંવાર નથી મળતું. એવું કહેવાય છે કે પૂર્વભવનાં પુણ્યના પ્રતાપે આપણને સૌને આ સુંદર મનુષ્ય અવતાર મળ્યો છે. તો પછી આપણે તેને વધુ સારી રીતે માણી કેમ ન લઈએ? જીવનની દરેક પળ કીમતી અને અમૂલ્ય છે. તો તેને નકામી વેડફી ન નખાય. જીવનની દરેક ક્ષણ કીમતી છે તો તેનો આપણે વધુ ને વધુ સારી રીતે ઉપયોગ કરીને તેને માણી લેવાનો આ પ્રયાસ છે.

પ્રભુની અસીમ કૃપાથી આપણું શરીર ગુણાકારી તેમજ તંદુરસ્ત રહે તે આપણા માટે ગર્વ અનુભવવા જેવી વાત છે. જીવનમાં ડગલે ને પગલે સુખ-દુઃખ તો રહેવાનાં જ, તેનાથી હારી કે થાકી જઈને જિંદગીથી નિરાશ થવાની જરૃર નથી. આપણે જો જિંદગીને પ્રેમ કરીએ તો આસપાસની દુનિયા આપણને ખૂબ જ ગમવા લાગે છે. જ્યારે આપણું મન સ્વચ્છ સુંદર અને સ્વસ્થ વિચારો ધરાવતું હશે ત્યારે જ આ બધું શક્ય બનશે.

ઘણી વખત આપણે જિંદગીથી હારી જઈને નિરાશ બની જઈએ છીએ. ઘણી વખત ઘરના તેમજ બહારના કલહ-કંકાસ-ઝઘડા, વાદ-વિવાદથી આપણે ખૂબ જ દુઃખની લાગણી અનુભવીએ છીએ. ઘણી વાર તો એવું પણ લાગે છે કે આ જીવનનો કોઈ અર્થ નથી. વધુ પડતા ઝઘડા એ આપણા મનને ઘણી બધી રીતે કમજોર બનાવી દે છે અને જીવન જીવવા જેવું લાગતું નથી. આપણને કંઈ જ ગમતું હોતું નથી. આપણા મનમાં કાયમ ગમગીની છવાયેલી રહે છે.

આવા સમયે આપણે જિંદગી પ્રત્યે ખૂબ જ લગાવ ઊભો કરવો પડે છે. જીવનને જાણવા માટે જરૃરી ઉત્સાહ કેળવવો પડે છે. એ પણ વિચારવું પડે કે જીવનનો ખરો આનંદ શેમાં રહેલો છે. દરેક માણસે આ સફરમાં વાસ્તવિકતાને સ્વીકારીને જ ચાલવાની નીતિ અપનાવવી પડે છે. જિંદગીમાં ફૂલની જેમ સુવાસ મઘમઘતી રાખવા માટે સૌ કોઈને અંતરના ઉમળકા સાથે અપનાવવા પડે છે. ન ગમતી પ્રવૃત્તિઓને પણ જીવનમાં ખુશી મેળવવા ઘણી વખત અપનાવવી પડે છે, કરવી પડે છે. જીવનમાં થોડા સુખને પામવા માટે ઘણું બધું ત્યાગ કરવાની ભાવના રાખવી પડે છે. જિંદગીનો એક ખરો મંત્ર એ છે કે આપણે સુખી બનવા માટે હંમેશાં બીજાને સુખ આપવું જ પડે છે.

જિંદગીની આ સફર જો બધાને માટે સરળ બની જાય તો કોઈ પ્રશ્ન જ ઉપસ્થિત ન થાય. વેર-ઝેર, રાગ-દ્વેષ, મોહમાયા, ઈર્ષા બધું જ આપોઆપ શમી જશે. સૌના જીવન હંમેશાં ફૂલની જેમ હસતાં જ રહેશે. પણ સવાલ એ છે કે શું આ બધું આપણે કરી શકીશું? આ પ્રશ્ન આપણે પોતાની જાતને પૂછવાનો છે. શું આપણી જિંદગી સુખ-શાંતિથી પસાર કરવાની ઇચ્છા છે કે પછી સાવ અશાંત બનીને જ નિરસતાથી જીવવી છે? આપણે કયા સુખની ઝંખના રાખીએ છીએ? તે વિચારવા મજબૂર કરી મૂકતો પ્રશ્ન છે. તેની સાથે આપણું સાચું સુખ ક્યાં સમાયેલું છે તે હંમેશાં વિચારીને જ ચાલવું યોગ્ય ગણાશે.

જો દીર્ઘદૃષ્ટિથી વિચારીશું તો ખબર પડશે કે જિંદગીની આ સફર ખરેખર ખૂબ અમૂલ્ય છે.

એક કૉલેજમાં એક પ્રોફેસર ફિલોસોફી પર પ્રવચન આપી રહ્યા હતા. વિષય હતો – ‘વિજ્ઞાન અને ઈશ્વર વચ્ચેના પ્રશ્નો.’

પ્રોફેસર : તો તમે ઈશ્વર – અલ્લા – ગોડમાં માનો છો ?
વિદ્યાર્થી : ચોક્કસ સર.
પ્રોફેસર : શું ઈશ્વર સરસ છે ?
વિદ્યાર્થી : ચોક્કસ
પ્રોફેસર : શું ઈશ્વર સર્વશક્તિમાન છે ?
વિદ્યાર્થી : હા
પ્રોફેસર : મારો ભાઈ કેન્સરમાં મૃત્યુ પામ્યો હતો. મેં ઈશ્વરને પ્રાર્થના કરી હતી. મોટા ભાગની વ્યક્તિઓ માંદગી સમયે ઈશ્વરને પ્રાર્થના કરે છે. તેને મદદ ન કરી. તો પછી આ ઈશ્વરને સારો કેમ કહી શકાય ?
વિદ્યાર્થી : (ચૂપ)
પ્રોફેસર : શું સેતાન સારો છે ?
વિદ્યાર્થી : ના
પ્રોફેસર : સેતાન ક્યાંથી આવે છે ?
વિદ્યાર્થી : ઈશ્વર પાસેથી.

પ્રોફેસર : સાચી વાત છે. હવે મને કહે, શું વિશ્વમાં ખરાબ તત્વ છે ?
વિદ્યાર્થી : હા
પ્રોફેસર : ખરાબ તત્વો સર્વવ્યાપી છે, બરાબર ? અને ઈશ્વર જ બધું સર્જન કરે છે, બરાબર ?
વિદ્યાર્થી : હા
પ્રોફેસર : તો પછી ખરાબ તત્વનું સર્જન કોણે કર્યું ?
વિદ્યાર્થી : (ઉત્તર આપતો નથી.)

પ્રોફેસર : શું બિમારી છે ? દર્દો છે ? મૃત્યુ ? ઘૃણા-ધિક્કાર ? ગંદકી ? આ બધી જ ભયંકર વસ્તુઓ વિશ્વમાં છે – બરાબર ?
વિદ્યાર્થી : હા
પ્રોફેસર : તો પછી આ બધું કોણે બનાવ્યું ?
વિદ્યાર્થી : (ચૂપ રહે છે.)
પ્રોફેસર : વિજ્ઞાન કહે છે કે શરીરમાં પાંચ ઈન્દ્રિયો છે જેને તમે ઓળખી શકો છો અને વિશ્વમાં જોઈ શકો છો. મને હવે કહે કે તે ઈશ્વર-અલ્લાને જોયો છે?
વિદ્યાર્થી : ના, સાહેબ
પ્રોફેસર : મને કહે કે તેં તારા ઈશ્વરને કોઈ દિવસ સાંભળ્યો છે ?
વિદ્યાર્થી : ના
પ્રોફેસર : શું તેં ક્યારેય ઈશ્વરનો સ્પર્શ કર્યો છે ? સ્વાદ માણ્યો છે ? સુગંધ માણી છે ? શું તને કદી પણ તેનો અનુભવ થયો છે ?
વિદ્યાર્થી : ના સાહેબ, આમાંથી કંઈ પણ મેં અનુભવ્યું નથી.
પ્રોફેસર : આમ છતાં પણ તું ઈશ્વરમાં માને છે ?
વિદ્યાર્થી : હા
પ્રોફેસર : અત્યારના પ્રમાણો પદ્ધતિઓ ચિંતન જોતાં વિજ્ઞાન કહે છે કે ઈશ્વરનું અસ્તિત્વ શક્ય નથી. આને માટે તારે શું કહેવું છે ?

વિદ્યાર્થી : કંઈ જ નહિં, મારી પાસે ફક્ત શ્રદ્ધા છે.
પ્રોફેસર : શ્રદ્ધા ? વિજ્ઞાનને આ જ પ્રશ્ન મુંઝવે છે.
વિદ્યાર્થી : સર, ઉષ્મા, ગરમી, જેવી કોઈ વસ્તુ છે ?
પ્રોફેસર : હા
વિદ્યાર્થી : અને ઠંડી જેવી પણ કોઈ વસ્તુ છે ?
પ્રોફેસર : હા
વિદ્યાર્થી : ના સાહેબ, એવી કોઈ વસ્તુ નથી. (આખો વર્ગ સ્તબ્ધ બનીને આ વાતચીત સાંભળી રહ્યો હતો. બનાવો બદલાતા જતા હતા.)
વિદ્યાર્થી : સર, તમારી પાસે ગરમી છે, તેની માત્રાઓ છે. સુપરહીટ, મેગાહીટ, શ્વેત ગરમી, ગરમી નહિ. પરંતુ આપણે જેને ઠંડક કહીએ છે, તે નથી. આપણે 458 અંશ થી વધુ નીચે જઈ શકીએ છીએ પરંતુ તે પછી ? કંઈ જ નહીં. ઠંડક જેવું છે જ નહિ. ગરમી-ઉષ્માનો અભાવ એટલે ઠંડી. ઠંડી તે ગરમીની વિરુદ્ધ નથી, તેનો અભાવ છે.

(હોલમાં ટાંકણી પડે તેવી શાંતિ પથરાઈ ગઈ હતી.)

વિદ્યાર્થી : સર, અંધકાર એટલે શું ? શું અંધકાર જેવી કોઈ વસ્તુ છે ?
પ્રોફેસર : હા. રાત્રી તે અંધકાર નહિ તો બીજું શું છે ?
વિદ્યાર્થી : ફરી તમે ખોટા છો. અંધકાર એ કોઈક વસ્તુનો અભાવ છે. તમારી પાસે આછો પ્રકાશ, પૂર્ણ પ્રકાશ, સામાન્ય પ્રકાશ, વિજળી વિ છે. પરંતુ પ્રકાશનો સંપૂર્ણપણે અભાવ હોય તો તે અંધકાર છે. બરાબર ?
પ્રોફેસર : હા પણ તું કહેવા શું માંગે છે ?
વિદ્યાર્થી : મારો મુદ્દો તે છે કે તમારી ફિલોસોફી – ચિંતન ખોટું છે.
પ્રોફેસર : ખોટું છે ? કઈ રીતે ?
વિદ્યાર્થી : સર, તમે હંમેશા ‘બે’ નો ઉપયોગ કરો છો. તમે કહો છો કે જિંદગી છે તો મૃત્યુ છે, સારો ઈશ્વર અને ખરાબ ઈશ્વર. તમે ઈશ્વરને એક સીમા છે તે રીતે જુઓ છો. જેને માપી શકાય. સર વિજ્ઞાન – એક વિચાર આવે છે તેને પણ સમજાવી શકતું નથી. તે વિજળી અને ચૂંબકીયતાનો ઉપયોગ કરે છે, જેને તમે કદાપી જોયા નથી કે થોડાક પણ સમજ્યા નથી. મૃત્યુ તે જિંદગીની વિરુદ્ધ છે, તેમ કહેવું તે અજ્ઞાનતા છે. કારણકે જિંદગી વગર મૃત્યુ શક્ય નથી. મૃત્યુ તે જિંદગીની વિરુદ્ધ નથી, ફક્ત તેનો અભાવ છે. હવે પ્રોફેસર – સર, મને કહો કે તમે ઉત્ક્રાંતિ શીખવો છો ને કે માનવીનો ઉદ્દભવ વાંદરામાંથી થયો છે ?
પ્રોફેસર : તું જો કુદરતી ઉત્ક્રાંતિનો વિચાર કરતો હોય તો ઉત્તર હા માં છે.
વિદ્યાર્થી : શું તમે, તમારી નરી આંખે ઉત્ક્રાંતિ જોઈ છે ? (પ્રોફેસરે સ્મિત સહ ના પાડી, હવે તેઓને લાગતું હતું કે આ વિદ્યાર્થી કઈ દિશામાં આગળ વધી રહ્યો છે.)

વિદ્યાર્થી : જો તમે કદાપી ઉત્ક્રાંતિને જોઈ ન હોય અને તે પણ સાબિત કરી શકતા ન હોય કે તે એ જ રીતે આગળ વધે છે, તો પછી તમે વૈજ્ઞાનિક નથી પરંતુ એક ઉપદેશક છો – બરાબર ?
(સમગ્ર વર્ગમાં ઉહાપોહ થાય છે.)
વિદ્યાર્થી : શું આ વર્ગમાં કોઈ પણ એવી વ્યક્તિ છે જેણે પ્રોફેસરનું મગજ જોયું છે ?
(સમગ્ર વર્ગમાં હાસ્યનું મોજું ફરી વળ્યું.)
વિદ્યાર્થી : શું કોઈએ પ્રોફેસરના મગજને સાંભળ્યું છે ? અનુભવ્યું છે ? સ્પર્શ કર્યો છે ? સુગંધ માણી છે ? કોઈએ પણ એનો અનુભવ કર્યો નથી, તો પછી તમાર જ પ્રમાણોને લઈને કહી શકાય કે તમારામાં મગજ જ નથી. તો પછી મને માનપૂર્વક કહેવા દો કે શું અમારે તમારા પ્રવચનો પર વિશ્વાસ રાખવો જોઈએ ? (વર્ગમાં શાંતિ પૂર્ણ હતી. પ્રોફેસરે વિદ્યાર્થી સામે જોયું)
પ્રોફેસર : મને લાગે છે કે તમારે તે વાત શ્રદ્ધાથી લેવી જોઈએ.
વિદ્યાર્થી : સર, મારે તમને એ જ કહેવું છે. માનવી અને ઈશ્વર વચ્ચેની સાંકળ શ્રદ્ધા છે, તે જ સમગ્ર વિશ્વને ચેતનવંતુ રાખે છે.

– અને તે વિદ્યાર્થી હતો ભારતના રાષ્ટ્રપતિ એ.પી. જે. કલામ

જલનમાતરીનો આ શેર એટલે જ અદ્દભુત બની જાય છે :

શ્રદ્ધાનો જો હોય વિષય તો
પુરાવાની ક્યાં જરૂર છે
કુરાનમાં ક્યાંય પયગંબરની સહી નથી.

તે સાથે મારું એક મુક્તક છે…..

હું બદ્રી-કેદાર ને નમન કરતો જ નથી
પણ, જે શ્રદ્ધાથી માનવી,
બદ્રી-કેદારને નમન કરે છે
તે શ્રદ્ધાને, હું નમન કરું છું.

टुकड़े-टुकड़े दिन बीता, धज्जी-धज्जी रात मिली
जितना-जितना आँचल था, उतनी ही सौगात मिली

रिमझिम-रिमझिम बूँदों में, ज़हर भी है और अमृत भी
आँखें हँस दीं दिल रोया, यह अच्छी बरसात मिली

जब चाहा दिल को समझें, हँसने की आवाज सुनी
जैसे कोई कहता हो, ले फिर तुझको मात मिली

मातें कैसी घातें क्या, चलते रहना आठ पहर
दिल-सा साथी जब पाया, बेचैनी भी साथ मिली

होंठों तक आते आते, जाने कितने रूप भरे
जलती-बुझती आँखों में, सादा सी जो बात मिली

ખુશબૂમાં ખીલેલાં ફૂલ હતાં, ઊર્મિમાં ડૂબેલાં જામ હતાં;
શું આંસુનો ભૂતકાળ હતો – શું આંસુનાં પણ નામ હતાં?

થોડાક ખુલાસા કરવા’તા થોદીક શિકાયત કરવી’તી,
ઓ મોત જરા રોકાઈ જતે, બેચાર મને પણ કામ હતાં.

હું ચાંદની રાતે નીકળ્યો’તો ને મારી સફર ચર્ચાઈ ગઈ,
કંઈ મંજિલ પણ મશહૂર હતી, કંઈ રસ્તા પણ બદનામ હતા.

જીવનની સમીસાંજે મારે જખ્મોની યાદી જોવી’તી,
બહુ ઓછા પાનાં જોઈ શક્યો, બહુ અંગત અંગત નામ હતાં.

જે પેલા ખૂણે બેઠા છે એ ‘સૈફ’ છે, મિત્રો જાણો છો?
એ કેવા ચંચલ જીવ હતા, ને કેવા રમતારામ હતા!

-’સૈફ’ પાલનપુરી

Note :: This article is taken from gujaratigazal.wordpress.com

કેવી રીતે વિતે છે વખત, શું ખબર તને ?
તેં તો કદીયે કોઇની પ્રતિક્ષા નથી કરી
એ શું કે રોજ તું જ કરે મારું પારખું
મેં તો કદીયે તારી પરિક્ષા નથી કરી

ખુદા તારી કસોટીની પ્રથા સારી નથી હોતી
કે સારા હોય છે એની દશા સારી નથી હોતી

જગતમાં સર્વને કહેતા નહીં ફરો કે દુઆ કરજો
ઘણાં એવાય છે જેની દુઆ સારી નથી હોતી

ખુબી તો એ કે ડુબી જાવ તો લઇ જાય છે કાંઠે
તરો ત્યારે જ સાગરની હવા સારી નથી

કબરમાં જઇને રહેશો તો ફરિશ્તાઓ ઊભા કરશે
અહીં ‘બેફામ’ કોઇ પણ જગા સારી નથી હોતી

પ્રેમ એટલે હું નહીં…

પ્રેમ એટલે તું ય નહીં…

પ્રેમ એટલે-'હું' થી 'તું' સુધી પહોંચવાની પ્રણયની નાનકડી કેડી…

પ્રેમ એટલે મોસમનો વરસાદ નહીં…

પ્રેમ એટલે વસંતનો શણગાર નહીં…

પ્રેમ એટલે-પાનખર-રણે ઝઝૂમીને ફૂટી નીકળેલી એક કુંપળ…

પ્રેમ એટલે કૃષ્ણ જ નહીં…

એટલે રાધા જ નહીં…

પ્રેમ એટલે-કૃષ્ણની વાંસળીમાંથી રેલાતાં રાધાની ઊર્મિનાં સૂર…

Note :: This article is taken from Pandit's diaries, this guy define પ્રેમ in a simple manner.

FAITH: Once all village people decided to pray for rain. On the day of prayer all people gathered and only one boy came with an umbrella.... .. that's Faith..

TRUST: Trust should be like the feeling of a one year old baby when you throw Him in the air, he laughs.....because he knows you will catch him.... that's Trust..

HOPE: Every night we go to bed, we have no assurance to get up alive in the next morning but still we have plans for the coming day....that's Hope.

Note :: This contents is taken from Pandit's Diaries blog. This guy define all three keywords in a simple way.

આશાઓ પર પાણી ફરી જતાં વાર નથી લાગતી
કિનારે આવી ડૂબી જતાં વાર નથી લાગતી
જીતનો જલસો માનવાની ઉતાવળ ન કર
જીતેલી બાજી હારી જવામાં વાર નથી લાગતી
તારી ઊંચાઇનું નાહક અભિમાન ન કર
કે મિનારોને તૂટી જવામાં વાર નથી લાગતી
બાંધ્યો છે માળો તો જરા દિલથી જતન કર
કે માળાને પીંખાઇ જતાં વાર નથી લાગતી
માણી લે હર એક પળ તું આજે
આંખોને મિંચાઇ જતાં વાર નથી લાગતી.....

Note :: This article taken from PANDIT'S DIARIES

[‘અખંડ આનંદ’ સામાયિકમાંથી સાભાર.]

[1] ના પુણ્ય પરવાર્યું નથી – શૈલી પરીખ

થોડા સમય પહેલાંની વાત છે. હું પત્રકારત્વનો અભ્યાસ કરું છું તે સંદર્ભમાં મારે જુદા-જુદા વિસ્તારોની સંસ્થાની મુલાકાત લેવાની હોય છે. તે દિવસે મારે મોટેરા સ્ટેડિયમ પાસે એક સંસ્થાની મુલાકાતે જવાનું હતું. રવિવારનો દિવસ અને મને ક્યારેય બસમાં બેસવાની આદત નહીં, માંડ-માંડ સવારે નવ વાગ્યે સાબરમતી ટોલનાકા સુધી બસમાં અને ત્યારબાદ રિક્ષામાં સંસ્થાએ પહોંચી. ત્યાં વાતચીત કરતાં કરતાં બપોરના બે વાગી ગયા. સખત ગરમી ને બળબળતો તડકો. મારે પાછા જવા માટે રિક્ષા શોધવી પડે તેમ હતું. ત્યાં સંસ્થાના મકાનથી થોડે આગળ માત્ર એક જ રિક્ષા ઊભી હતી. ડાબી બાજુથી વૃદ્ધ દંપતીએ રિક્ષાવાળા ભાઈને બૂમ પાડી, મેં જમણી તરફથી રિક્ષાવાળા ભાઈને રોક્યા. રિક્ષાવાળા ભાઈએ મને કહ્યું : ‘પહેલાં વૃદ્ધ દંપતીએ મને રોક્યો છે તેથી તે પરવાનગી આપે તો હું તમને રિક્ષામાં બેસાડું.’ મેં વૃદ્ધ કાકા સામે જોયું. વૃદ્ધ કાકાએ રિક્ષાવાળા ભાઈને કહ્યું : ‘ભાઈ, બળબળતા તાપમાં આ છોકરી બીજી રિક્ષાની રાહ જોશે તો માંદી પડશે. અમારે શાહીબાગ જવું છે. તું તેને અમારી સાથે લઈ લે અને તેને જે નજીક પડે ત્યાં ઉતારી દેજે.’

સુભાષ બ્રીજ સુધી રિક્ષાવાળા ભાઈ મને મૂકવા તૈયાર થયા. ત્યાં પહોંચી મેં તે વૃદ્ધ દંપતીનો આભાર માન્યો અને રિક્ષાવાળા ભાઈને આપવા વીસ રૂપિયા કાઢ્યા. તો તેમાંથી કંઈ જ લેવાની ના કહી રિક્ષાવાળા ભાઈએ કહ્યું : ‘મારાથી ન લેવાય.’ વળી વૃદ્ધ દાદાએ મને કહ્યું : ‘આજે તને મારે કારણે ફાયદો થયો હોય, તો આવતીકાલે તને કોઈ આવા વૃદ્ધ મળે તેને તું મદદ કરજે.’ તે જોઈ મને ખરેખર અનુભૂતિ થઈ કે ના પુણ્ય હજુ પરવાર્યું નથી.

[2] હીરજી – કુંદન દવે

1935ની સાલમાં 4 વર્ષની ઉંમરે મેં પોરબંદરમાં પગ મૂક્યો અને 1950માં લગ્ન થતાં એ ગામ છોડ્યું, હંમેશ માટે નહીં, ક્યારેક ક્યારેક જ જવાનું થતું એ પણ પ્રસૂતિ કે કોઈ પ્રસંગોપાત જ. અમારું ઘર સ્ટેશન રોડ અને ભોજેશ્વર પ્લોટના ખૂણા પર. જમણે હાથે લાંબે પટ્ટે સ્ટેશન રોડ ને ડાબે હાથે ભોજેશ્વર પ્લોટનો રસ્તો. સ્ટેશન રોડ સુદામા ચૉકે પૂરો થાય ને ભોજેશ્વર પ્લૉટનો રસ્તો ઠેઠ ખાડીએ !! આ આખું ગામ પાઘડી બને. બે બાજુ વિશાળ ખાડી અને મથાળે અરબી સમુદ્ર ઘૂઘવાટા કરે. જેનાં ચોપાટી ને ચોબારી બે જ ફરવાનાં માત્ર સ્થળો ! બાકી હવેલીઓ ક્યાંય નહીં હોય એટલી આ ગામમાં, મંદિરોનું તો પૂછવું જ શું ?

અમારા ઘરથી ચોથો બંગલો હેમી માસીનો. તેમના બે આઉટહાઉસ. જેમાં એકમાં ભોજો માળી રહે ને બીજામાં ડાહીમા. વિધવા, બે દીકરા. મોટો દયાળ ને નાનો હીરજી. ડાહીમા હેમી માસીનું બધું ઘરકામ કરે ને દળણાં તેનાં જ દળે, પણ અમારે ઘરોબો સારો એટલે એક અમારું દળણું દળી આપે. તે જમાનામાં દળવાની ચક્કીઓ નહોતી. હેમી માસીની જશુ મારા બાના વર્ગમાં ભણે, એથી ડાહીમા અમને નજીકમાં મળી ગયાં, બાકી તો દૂર-દૂર ઘરઘરાઉ ઘંટીએ જવું પડે. દયાળ ડાહ્યો, સમજણો તે નાનપણથી મજૂરીએ જાય. બે પૈસા કમાઈને માને આપે. હીરજી નાનો, કંઈક લાડકો હશે તે માનું કોઈ કામ ન કરે કે ભણવામાં ય દિ નો વાળે. નાપાસ થયા કરે. હા, કસરત કરતો હોય. આઠમના મેળામાં ઊંચો કૂદકો તો હીરજીનો જ. પોરબંદરના રાણા સાહેબને હાથે દર વર્ષે ઈનામો મેળવે, બાકી હરિહરિ. મારાં બા તરફથી અમને બંને બહેનોને ખાસ સૂચના કે ડાહીમાને ત્યાં દળણું લેવા-મૂકવા બપોરે ના જવું. સવારે કે સાંજે જવું જ્યારે હીરજી ઘરમાં ન હોય. આ સૂચનાને કારણે મારું બાળમાનસ હીરજીના નામમાત્રથી ભડકતું, તે હું મેટ્રિકમાં આવી ત્યાં સુધી ભડકેલું રહ્યું ! મારાં કડવાં-મીઠાં સંભારણામાં આ હીરજી પલાંઠી વાળીને બેઠો છે. આજે એ ક્યાં હશે, શું કરતો હશે – ભગવાન જાણે ! પરંતુ પોરબંદર છોડવા ટાણે તેને જોવા-મળવા કે વાત કરવાનો મોકો ના મળ્યો તેનો રંજ આજે પણ છે. કેમ ? માંડીને વાત કરું.

હું મેટ્રિકમાં હતી (1947) ત્યારે મારા કાકા (પપ્પા)નું અવસાન થયું. માત્ર 45 વર્ષની ઉંમરે ! ધ્રાંગધ્રાંથી ઘણાં સગાંઓ કાકા-કાકી આવેલાં. તેરમાની વિધિ-સરવણિ થઈ. બધાં પિંડ ને પૂજાપો દૂર ખાડીમાં કાકા સાથે હું પધરાવવા ગઈ ને નિશાળે જવાનું મોડું થયું. ઘરમાં આવું વાતાવરણ ને પરીક્ષા આવતી હોવાથી નિશાળે જવું જરૂરી હતું. હું બરાબર બારના ટકોરે જવા નીકળી. ફુવારો વટાવ્યા પછી ભાવસિંહજી હાઈસ્કૂલનો રસ્તો આવે. દરિયા સુધી કોઈ ચકલુંય ના દેખાય.

જરા આગળ જઈ જ્યાં મેં પાછળ જોયું તો હીરજી દેખાણો. બાપ રે, તેની બીક તો નાનપણથી લાગતી હતી. આગળ ડગલું ભરવાની હામ ના રહી. પગ ઊપડે નહીં. માગશર મહિનો હતો ને હું પરસેવે રેબઝેબ ! ધીમા ડગલે ચાલતી રહી, ત્યાં જમણે હાથે કલબના ઝાંપેથી એક યુવાન સાયકલ લઈને નીકળ્યો. થોડો આગળ ગયો ને ઊભો રહી ગયો. ચાળા કરવા લાગ્યો, કહે : ‘ચાલ સાયકલ પર બેસાડી દઉં, ફરવા લઈ જાઉં.’ ત્યાં તો ચિત્તાની ઝડપે હીરજી કૂદ્યો. પેલાની સાયકલ ઝૂંટવી, પછાડી કલબના ઝાંપે ઊભો રાખ્યો. મારા તરફ ફરીને કહે, ‘ચાલ બેન તું લલિતા બેનની દીકરી છો, મારી નાની બેન છો, હું તને હાઈસ્કૂલ મૂકી જાઉં.’ પેલા તરફ મોં કરી કહ્યું : ‘ગામની બેન-દીકરી તારે શું થાય ? હમણાં અહીં ઊભો રહે, આ મારી બેનને મૂકી આવું પછી તને સાયકલ ને મેથીપાક બેય આપું છું.’ કહી સાયકલ તેણે પોતાના હાથે ચલાવવા માંડી. હું શાળાના મેદાનમાં દાખલ થઈ કે હીરજી પાછો વળી ગયો. હાશ, લેડીઝરૂમમાં જઈ હું ધ્રૂસકે ધ્રૂસકે રડી પડી. હીરજીની સામે જોઈ આભારના બે શબ્દો બોલી ના શકી. એની તો તાકાત જ ક્યાં હતી ? આજે એ દશ્ય, એ માનવતા, એ ઊંચી સંસ્કારિતા મને અકળાવે છે. તેથી જ હીરજી સંભારણામાં એવો ને એવો બેઠો છે !!

[3] તમને ફાળ પડે છે ? – રેવતુભા રાયજાદા

અમારી શાળામાં જાણીતા લેખક શ્રી ધ્રુવ ભટ્ટ પધારેલા. બાળકો સાથે થયેલ ગોષ્ઠિમાં તેઓએ કહેલ એક પ્રસંગ આપણી આંખો ખોલી નાખનારો છે. ધ્રુવભાઈ અને તેઓના કેટલાક મિત્રો રોજ બર્ડ વૉચિંગ (પક્ષીદર્શન) માટે જતા. તેઓની પાસે પક્ષી અંગેનાં પુસ્તકો, નોંધપોથી, કૅમેરા અને બાઈનોક્યૂલર વગેરે હોય. તેઓ જ્યાંથી જતા તે રસ્તામાં એક વાડીએ એક વૃદ્ધ અભણ ખેડૂત રોજ આ લોકોને ઠઠરા સાથે આવતા કે જતા જુએ.

એક દિવસ આ ખેડૂતે ધ્રુવભાઈ અને તેના મિત્રોને બોલાવ્યા અને પૂછ્યું :
‘તમે બધાય રોજ આમ સીમમાં ક્યાં જાવ છો ?’
એક જણે ઉત્તર આપ્યો : ‘અમે બધા પક્ષી જોવા જઈએ છીએ.’
‘તી પક્ષી જોઈને શું કરો ?’
‘અમારી નોંધપોથીમાં લખીએ. ઓળખીએ.’
‘એમ ? તો તો તમે પંખીમાં ઘણું સમજતા હશો, ખરું ને ?’
‘હા.’
‘હું એક સવાલ પૂછું ?’
‘પૂછો.’
‘મને કો’ જોઈ કે પરોઢિયે સીમમાં પ્રથમ કયું પક્ષી બોલે ?’
પક્ષીદર્શકો અવાક !!!
‘નથી ખબર ને ? બીજું કયું બોલે ? ત્રીજું કયું બોલે ? ખબર છે ?’
‘ના, નથી ખબર.’
‘તો હું કહું.’
‘હા, કહો ને.’
‘પ્રથમ બોલે રણહોલો, બીજું બોલે….’

ધ્રુવભાઈ અને મિત્રો નોંધવા લાગ્યા. વૃદ્ધ ખેડૂતે લખવાનું રોકતાં કહ્યું, ‘આ વાત લખવાની નથી. સમજવાની છે, આથી એક પક્ષી સવારે ન બોલે તો તમને ફાળ પડે છે ?’
પક્ષીદર્શકો શું બોલે ?
ભાભો કહે : ‘જો ફાળ ન પડતી હોય તો આ ભૂંગળાં ગળામાં લટકાવવામાં કે લખવામાં કોઈ માલ નથી.’
ધ્રુવભાઈ અને મિત્રો સ્તબ્ધ. એક અભણ માણસની વાત ધ્રુજાવી ગઈ. વિચારતા કરી ગઈ કે કઈ યુનિવર્સિટી આ શીખવે ? આજે શોધો, સંશોધનો થાય છે, પક્ષીદર્શકોનાં ચેકલિસ્ટ મોટા થતાં જાય છે પણ…. આ ફાળ નથી પડતી તેથી લુપ્ત થનારાનું લિસ્ટ પણ મોટું થતું જાય છે.

કુટુંબમાં માણસની સ્વતંત્રતા, શિસ્ત, ત્યાગની કસોટી થાય છે કારણ કે કુટુંબ એ એકમાત્ર એવી સંસ્થા છે, જે માણસે સ્વયં, પોતાના માટે જ, પોતાની મરજીથી રચી છે. — જી.કે. ચેસ્ટરટન

કોઈના કર્મનો ન્યાય તમે જાતે તોળશો નહીં. તમે જે ત્રાજવે તોળશો તે જ ત્રાજવે તમે પણ તોળાશો. તમે જે માપે આપશો તે જ માપથી તમને મપાશે. — ઈસુખ્રિસ્ત

દયા એવી ભાષા છે કે બહેરા તે સાંભળી શકે અને અંધ તે અનુભવી શકે છે, મૂંગા સમજી શકે છે. — મહાવીર સ્વામી

જો જીવનમાં બધું જ સમજ અને આયોજનપૂર્વક કરવામાં આવે તો જોખમ જેવું કંઈ જ નથી. — નેપોલિયન

જેમ ઊકળતા પાણીમાં પ્રતિબિંબ દેખાતું નથી તેમ ગુસ્સાના ઊભરામાં માણસ પોતાનું હિત શામાં છે એ જોઈ શકતો નથી. — ભગવાન બુદ્ધ

કોઈ માણસ બીજા મનુષ્યને બદલી શકતો નથી. આપણે બધા જ પરિવર્તનનું એક એવું દ્વાર ધરાવીએ છીએ જે ફક્ત અંદરથી જ ખૂલી શકે છે. કોઈના હૃદયનું દ્વાર આપણે બહારથી, દલીલથી કે લાગણીસભર આજીજીથી ખોલી શકતા નથી. — ગુણવંત શાહ

ચંદ્ર અને ચંદન કરતાં પણ સજ્જનોની સંગતિ વિશેષ શીતળ હોય છે. — કાલિદાસ

કીડીથી વધારે સારું કોઈ જ ઉપદેશક નથી, છતાં તે વ્યાખ્યાન આપ્યા વિના, મૌન જ રહે છે. — બેન્જામીન ફ્રેંકલીન

સેવા માટે પૈસાની જરૂરત નથી, જરૂરત છે પોતાના સંકુચિત જીવનને છોડવાની અને ગરીબો સાથે એકરૂપ થવાની. — વિનોબા ભાવે

મેં કેવું આલીશાન ઘર બાંધ્યું તે નહિ પણ, મારું ઘર કેટલાં લોકોને માટે વિસામા રૂપ બન્યું, કેટલાંને આશ્વાસન મળ્યું, કેટલાંને ટાઢક, આત્મીયતા મળી, હૂંફ મળી એમાં જ ઘરની ભવ્યતા છુપાયેલી છે. — કુન્દનિકા કાપડિયા

જે કાર્ય કરતાં મનમાં આનંદ વ્યાપી જાય એ ધર્મ અને જે કાર્ય કરતાં મનમાં ગ્લાનિ થાય તે અધર્મ. — બ્રહ્માનંદ

પોતાની નમ્રતાનું સતત ભાન હોવું એ પણ એક જાતનો ઘમંડ છે. — જે.કૃષ્ણમૂર્તિ

સાચું શું છે એ જાણ્યા છતાંય, એ પ્રમાણે ન અનુસરવું એમાં કાં તો જાણકારીનો અભાવ છે કાં તો હિંમતનો અભાવ છે. — રત્નસુંદર વિજયજી

સ્વાસ્થ્ય માટે જો કંઈ વધારેમાં વધારે નુકશાનકારક હોય તો સ્વાસ્થ્ય માટેની અત્યંત કાળજી…. — બેન્જામીન ફ્રેંકલીન

જ્યાં સુધી માનવ પોતાનું કર્તવ્ય નહીં બજાવે ત્યાં સુધી કુટુંબ, સમાજ અને રાષ્ટ્રનો વિકાસ અશક્ય છે. — સ્વામી વિવેકાનંદ

જીવવું એટલે માત્ર શ્વાસ લેવો એવું નથી. જીવવું એટલે સક્રિય સમાજોપયોગી કાર્ય કરવું એનું જ નામ જીવન. — જે.એચ.ફિલ્ડ

ભૂલ તો સર્વની થાય પણ એનો સ્વીકાર કરનાર અને એ જ ભૂલ બીજીવાર ન થાય તેની તકેદારી રાખનાર જ સુખી થાય છે. — ડૉ. ક્રાઉન

લગ્નજીવન કે દામ્પત્યની સફળતા યોગ્ય વ્યક્તિની શોધમાં નહીં, યોગ્ય વ્યક્તિ થવામાં છે. — ફોસ્ટરવૂડ

કુદરતી દુઃખ એક કસોટી છે, ઊભું કરેલું દુઃખ એક શિક્ષા છે. — અરવિંદ

માણસમાં પોતાની જાતને છેતરવાની અનંત શક્તિ પડી છે, આમાં ભલભલા જોગી, જતિ, ઋષિ, તપસ્વી કોઈ અપવાદ નથી. ઊંચામાં ઊંચી અવસ્થાએ મરણની પળ લગી પણ, માણસ પતનપ્રૂફ તો નથી જ. — સ્વામી વિવેકાનંદ

‘અરે નાયર ! હજુ કેટલી વાર લગાડીશ ? ચાય આપને !’
‘અલ્યા નાયર ! તને ઑમલેટનો ઑર્ડર આપ્યાને અર્ધો કલાક થયો. હું કંઈ આખો દિવસ બેસવા નવરો છું ? આવી ભંગાર સર્વિસ આપે છે તેના કરતાં તો બંધ કરી દે ને !’
‘નાયર ! મારી એક ચાય અને એક ટોસ્ટબટર, જલદી હો !’
‘અલ્યા, આપે છે કે જતો રહું ?’
આ બધા અવાજો અને ઘોંઘાટ અમારી હૉસ્ટેલની કેન્ટિનનું સવારનું વાતાવરણ બતાવે છે. નાયર એ અમારી આર. એમ. ઓ. હૉસ્ટેલ તરીકે ઓળખાતી હૉસ્ટેલની કેન્ટિનનો માલિક હતો. નેશનલ હાઈવે નંબર આઠ તરફ ખૂલતી પ્રથમ માળની બાલ્કનીમાં નાયરની આ કેન્ટિન ગોઠવવામાં આવેલી હતી. ગોદરેજનો એક કબાટ હતો જેમાં નાયર તેનો બધો જ સરસામાન રાખતો. એની બાજુમાં મૂકેલા ટેબલ પર પ્રાઈમસ રાખીને એ ચા-નાસ્તો બનાવતો. અને બે ખૂબ જ વિશાળ ટેબલ્સ અમારા બધાને બેસવા માટે વપરાતાં.

નાયરની સવાર હંમેશાં આવી જ રહેતી. અમે દોઢસો ગ્રાહકો, સામે નાયર સાવ એકલો. ઓર્ડર પણ એ લે, ચાયનાસ્તો પણ એ જ બનાવે અને સર્વ પણ એણે જ કરવાનું ! બધાં ધમકાવે, બૂમો પાડે – તું – કહીને બોલાવે પણ નાયર તો એની મસ્તીમાં જ અર્ધી વાળેલી લુંગી સાથે ગીત ગણગણતો હોય. કોઈ બૂમ પાડે એટલે તરત જ ‘….આતા હું સાબ !….’ એવો જવાબ હાજર જ હોય ! એ પછી એ ત્યાં જાય કે નહીં એ નક્કી ન કહી શકાય પણ જવાબ તો આપી જ દે ! એનો બાંધો એકદમ પાતળો, દક્ષિણ ભારતીયોને મળેલા વરદાન પ્રમાણે જ કાળું શરીર, ટૂંકા, ક્યારેય ન ઓળેલા વાળ, બકરી ચરી ગઈ હોય તેવી દાઢી, ગળામાં પહેરેલો કાળો દોરો, શર્ટનું ઉપરનું એક બટન ખુલ્લું અને અર્ધી વાળેલી કાળા તેમ જ ભૂરા રંગના ચોકડાવાળી લુંગી. આ બધાનો સરવાળો કરો એટલે આબેહૂબ નાયર તૈયાર ! હા ! એના વ્યક્તિત્વની અદ્દભુત વાત એક જ હતી, એ ક્યારેય ગુસ્સે ન થતો. ક્યારેક નાયરે કોઈને વડચકું ભરી લીધું હોય તેવું મને આજ સુધી યાદ નથી.

એક દિવસ સવાર સવારમાં નાયર આવ્યો. મારી પાસેથી દસ રૂપિયા માગ્યા. પૂછ્યું તો કહે કે શક્કર ઔર ચાય-પત્તી લાના હૈ ! મને નવાઈ લાગી. પણ હું ઉતાવળમાં હોવાથી વધુ કંઈ પડપૂછ કરવાનો સમય નહોતો. ત્યાર બાદ એક મહિનાની અંદર બેથી ત્રણ વખત આવું બન્યું. હવે મારી નવાઈ વધતી ચાલી. રોજ 150 ગ્રાહકોને સાચવીને બેઠેલા નાયરને પૈસાની જરૂર પડી જ શી રીતે શકે ? એ બધા જ પૈસા ગામડે રહેલાં એનાં વૃદ્ધ માબાપ કે એવી કોઈ વ્યક્તિને મોકલી દેતો હશે ? કે પછી કંઈ બીજી લત લાગી હશે ? હવે પછી જો એ પૈસા માગે તો પૂછી લેવું એવું મેં મનોમન નક્કી કરી લીધું. ચોથી વખત નાયરે પૈસા માંગ્યા ત્યારે મેં એને રોક્યો. પૂછ્યું :
‘અલ્યા નાયર ! હવે મને તારા પર શંકા જાય છે. તું તારા પૈસાનું કરે છે શું ? તારાં માતાપિતાને મોકલી દે છે ? કે પછી બીજું કંઈ ?’
નાયર થોડી વાર ચૂપ થઈ ગયો. પછી કહે : ‘નહીં સાહેબ ! ઐસા કુછ નહીં હૈ ! મેં તો બચપન સે હી અકેલા હી હૂં.’
‘તો પછી એલા તારા બધા પૈસા જાય છે ક્યાં ? કંઈ જુગારની લતે તો નથી ચડી ગયો ને ?’ આજે નાયર પાસેથી રહસ્ય જાણ્યા વિના એને જવા દેવાની મને બિલકુલ ઈચ્છા નહોતી.

છેલ્લા સવાલથી નાયર એકદમ ગંભીર થઈ ગયો. એણે ખિસ્સામાંથી એક ડાયરી કાઢી. પછી મારી સામે એ લંબાવીને કહે કે, ‘દેખિયે સાહબ ! આપ ખુદ હી દેખ લિજિયે !’ મેં ઉત્સુકતાથી ડાયરીનાં પાનાં ફેરવવાનું શરૂ કર્યું.
પાના નંબર એક : ફલાણા ડૉક્ટરના રૂ. 1800 લેવાના બાકી…
પાના નંબર બે : ઢીંકણા ડૉકટરના રૂ. 2000 લેવાના બાકી…
પાનાં ફરતાં ગયાં. બાકી રકમનો આંકડો મોટો ને મોટો થતો ચાલ્યો. મેં અર્ધી ડાયરીના પાનાં ફેરવ્યાં. ત્યાં સુધીમાં આ આંકડો દસ હજાર રૂપિયા વટાવી ગયો. (આ વાત 1983ના વરસની છે જ્યારે મારો પગાર ફક્ત રૂ. 750 મહિને હતો.) મને અત્યંત નવાઈ લાગી. મારાથી પૂછાઈ ગયું કે, ‘અરે નાયર ! તેં બધા પાસે જો આટલા બધા પૈસા બાકી રાખ્યા હોય તો તારી જરૂરિયાત વખતે માંગતો કેમ નથી ? આમાંથી બે જ જણ પાસેથી તું અત્યારે અર્ધા પૈસા લઈ આવીશ તોપણ તારે એક મહિનો વાંધો નહીં આવે !’ નાયર થોડી વાર ચૂપ ઊભો રહ્યો. પછી કહે કે, ‘ઈસ મેં જો નામ લિખ્ખે હૈં, મેં ઉન સબકે પાસ ગયા થા. મગર કિસિને દિયે હી નહીં.’ એટલું કહી એ નીચું જોઈને ઊભો રહી ગયો. મેં એને ખાંડ-ચા લાવવાના દસ રૂપિયા આપ્યા. પોતાના હક્કના હજારો રૂપિયા બોલતા હોય તોપણ દસ રૂપિયા બીજા પાસેથી માગતા એને ખૂબ દુ:ખ થતું જ હશે એવું એના હાવભાવ પરથી લાગતું હતું. નવાઈની વાત એ હતી કે જેમની પાસે નાયરના પૈસા બાકી હતા એ બધા ડૉક્ટર્સ સ્કૂટરના પેટ્રોલના, સિનેમાની ટિકિટના કે પોસ્ટલ ચાર્જીસના પૈસા આરામથી ખર્ચી શકતા હતા. ફક્ત નાયરના પૈસા ચૂકવવા માટે જ એમની પાસે પૈસા નહોતા.

બીજા દિવસે સવારે જે ડૉક્ટર પાસે નાયર સૌથી વધારે પૈસા માગતો હતો તેણે નાયર સાથે ચા મોડી આપવા બદલ ઝઘડો કર્યો. હું પણ એ વખતે કેન્ટિનમાં જ બેઠો હતો. મારાથી રહેવાયું નહીં. એ ડૉક્ટર ગયા પછી મેં નાયરને કહ્યું : ‘નાયર ! તું શું કરવા ચૂપ રહ્યો ? કહી દેવું હતું ને કે લાવો 2000 રૂપિયા. પૈસા દેવામાં ઉતાવળ રાખતા હો તો તમારો ઓર્ડર પૂરો કરવાની અમને પણ ઉતાવળ રહે !’
‘નહીં સા’બ !’ ગંભીરતાપૂર્વક વિચારીને નાયર બોલ્યો : ‘બુરા તો હમે ભી બહોત લગા થા સા’બ ! લેકિન અગર મૈં બી ઐસે હી ચિલ્લાતા તો ઉન મેં ઔર મુજ મેં ફર્ક હી ક્યા રહ જાતા ? ઔર ઈતની છોટીસી બાત કિતની બઢ જાતી ? ઔર સાબ, ઈજ્જત પાને મેં પૂરી જિંદગી ખર્ચ હો જાતી હૈ, લેકિન ગઁવાને કે લિયે સિર્ફ પાંચ મિનિટ હી કાફી હૈ ! હમારે બુઝુર્ગોને તો હમેં ઐસા હી સિખાયા હૈ ! ઔર રહી બાત પૈસોં કી, તો વો અગર મેરે નસીબ મેં હોંગે તો મિલ હી જાયેંગે ! મગર મૈં ઉનકે જીતના બુરા બર્તાવ નહીં કર સકતા. કભી જરૂરત પડી તો આપ હૈ ના !’ કહી એ હસી પડ્યો. આટલું બધું અપમાન ગળીને કેટલા ઓછા સમયમાં એ હસી શકતો હતો એ વાતનું મને આશ્ચર્ય થયું. હસતો હસતો એક હાથે લુંગી પકડીને એ ચાનાં વાસણો ધોવા જતો રહ્યો. એ વખતે નાયર મને જમાનાના જાણકાર કોઈ વડીલ અને સંત-જ્ઞાની જેટલો ઊંચો લાગ્યો. ભલે બધા એને તું કહીને બોલાવતા હોય પણ એ બધાં કરતાં પણ એક મુઠ્ઠી ઊંચો હતો એ વગર બોલ્યે પણ એ સાબિત કરી રહ્યો હતો.

હું એને જતો જોઈ રહ્યો. ભણતર સંસ્કાર શીખવતું નથી એ વાત પર એ મહોર મારીને જતો હતો. ‘ઈજ્જત કમાને મેં પૂરી જિંદગી લગ જાતી હૈ, લેકિન ગંવાને મેં સિર્ફ પાંચ હી મિનિટ !’ એનાં એ વાક્યો મારા મનમાં તામ્રપત્ર પરના શબ્દોની માફક કોતરાઈ ગયાં હતાં. ત્યાર બાદ ક્યારેય નાયરને મારી પાસેથી પૈસા નથી માગવા પડ્યા. જ્યારે જ્યારે હું કેન્ટિન જતો ત્યારે કોઈ ન હોય ત્યારે હું જ નાયરને પૂછતો કે, ‘ક્યોં નાયર ! કુછ કામ હૈ ક્યા ?!’

JHANSI KI RANI was the great heroine of the First War of Indian Freedom. She became a widow at the tender age of 18 and lived only till 22 yet she has inspired many and is still a living legend. She was the embodiment of patriotism, self-respect and heroism. Her life is a thrilling story of womanliness, courage, adventure, deathless patriotism and martyrdom. In her tender body there was a lions spirit.

At birth she was named Manu. The young Manu, unfortunately she lost her mother when she was only four. The entire duty of bringing up the daughter fell on her father. Along with formal education she acquired the skill in sword fighting, horse riding and shooting. Manu later became the wife of Gangadhar Rao, Maharaj of Jhansi, in 1842. From then on she was known as Maharani Laksmi Bai of Jhansi.

In 1851 Maharani Lakshmi Bai bore a son but her fate was cruel and she lost her child within three months. The Maharaja passed away on the 21st November 1853. Although prior to this the Maharaja and Maharani adopted a boy the British government claimed they did not recognise the right of the adopted boy. Thus they tried to buy off the Rani however she stated: "No, impossible! I shall not surrender my Jhansi!"It did not take her long to realise how difficult it was for the small state of Jhansi to oppose the British when even the Peshwas and Kings of Delhi had bowed down to the British Demands. The Rani’s battle now was against the British who had cunningly taken her kingdom from her.

After the British took over her government her daily routine changed. Every morning from 4am to 8am were set apart for bathing, worship, meditation and prayer. From 8am to 11am she would go out for a horse ride, practise shooting, and practise swordmanship and shooting with the reins held on her teeth. Thereafter she would bathe again, feed the hungry, give alms to the poor and then have food; then rested for a while. After that she would chant the Ramanyan. She would then exercise lightly in the evening. Later she would go through some religious books and hear religious sermons. Then she worshipped her chosen deity and had supper. All things were done methodically, according to her strict timetable. Such a dedicated and devoted women!

All these disciplined and training patterns came in use during the Indian Mutiny in 1857. Many lives were lost and innocence people killed. Although Bharat did not gain independence the Rani did win back Jhansi and created the state to its former glory having a full treasury and army of women matching the army of men. However Sir Hugh Rose attacked Jhansi on 17th March 1858. The next day’s battle was the Rani’s last. Her death was heroic, her army had declined as they were out numbered by the opposition. The British Army had encircled her and her men. There was no escape blood was flowing, darkness was approaching. The British army was pursuing her. After a great struggle the Rani died muttering quotes from the Bhagvad Gita.

When she went to War and took up arms she was the very embodiment of the War Goddess Kali. She was beautiful and frail. But her radiance made men diffident. She was young in years, but her decisions were mature. Such an confident and dominant women! A lesson is to be learnt for us all from her experiences! The words of the British General Sir Hugh Rose who fought against the Maharani several times and was defeated time and time again stated: "Of the mutineers the bravest and the greatest commander was the Rani".

Jijabai was the mother of Shivaji perhaps the most famous and succesful Hindu warriors of the medieval age. The life of his mother, Jijabai, is no less inspiring or sacred, and takes a proud place in our history.

Her father, Lakhuji Jadhav Rao, was an important leader serving under the Muslim Nizamshahi administration. During those days, many Hindu leaders of that region were serving under the Nizam. They had small armies of their own and had obtained lands, high position and ranks under the Nizam. But they hated one another and were always trying to increase their power and prestige at the expense of one another.

It was Holi, and Jijabai's father was holding a celebration at his hall, where many were assembled. Shahji, son of Maloji (who was serving under Jadhav Rao) the future husband of Jijabai was present. Shahji and Jijabai were still small kids. Jijabai poured coloured water over Shahji and Shahji did likewise. Jadhav Rao liked the boy, and drew him and his daughter to his side, and jokingly said "don’t you think these 2 make a great couple?" Everybody agreed. Maloji, who was watching, got up and said "Noble men, did you hear what our Jadhav Rao has said? Henceforth we are related to each other as parents of the bride and bridegroom!" But this was not what Jadhav Rao had in mind. He was in too high a rank compared with Maloji. He harshly rebuked Maloji, who was gravely insulted. Maloji left the hall, feeling embarrassed at the public spectacle.

In the following months, Maloji was deeply troubled. He was unsure of what next step to take in life. For a while he went back to tilling the fields, but he was sorrowed. One night, it is said that Maloji had a strange dream. The Goddess Bhavani appeared before him in dazzling splendour and advised him not to sulk, but strive hard in life, as a hero and bringer of a new era was soon to be born in his family. The next day in the field, late at night, he once again felt the presence of Bhavani, who advised him to dig at a certain spot. He did so, and unearthed 7 pots of treasure. However he was actually led to the treasure, its acquisition was to have an important bearing on India’s future. Maloji brought a unit of 1000 cavalry, and infantry. He provided security to the people, and to traders, and in doing so grew increasingly wealthy.

With his money, he dug wells, built lodges for travellers, fed the needy and renovated temples. His power and prestige grew, and more men began to serve under him. Maloji had not forgotten Jadhav Rao’s words. He was still insulted, and began to press him to allow Jijabai and Shahji to marry. Jadhav Rao refused, but Maloji resorted to intense pressure, and invoked the Nizam’s mediation, forcing Jadhav Rao to comply. Jijabai and Shahji were married. But Jadhav Rao developed a hatred for Maloji’s family, the Bhonsles. Shahji grew up as a renowned general and served the Nizam. Jadhav Rao joined the Moghuls (who were opposed to the Nizam) in order to harass Shahji, which he spent his life trying to do. This deeply troubled Jijabai. She was also unhappy that both her father and her husband were serving under Muslim sultans, who she saw as marauders. She cared not for the riches that this service could bring. It was liberty she loved.

In the meantime, the Moghuls invaded the Nizam’s dominions. Shahji was entrusted to look after the fort of Mahuli and Jadhav Rao joined in the attack. After 6 months resistance, Shahji had to evacuate the fort, with Jijabai, who was then 4 months pregnant. Jijabai got to Shivaneri, where she gave birth to Shivaji.

She used to pray, while pregnant in the temple of Jagadamba: "O Mother of the Universe, give me some of your strength. Put an end to the pride of the Marathas in the shameful service to the Muslims. Grant our lands independence. Grant that my wish be fulfilled, O Mother." She was angered at being around men whom could not protect their women, children, country and religion. She longed that her son may be part of a generation who could do this. She studied the intricate political problems of the country, in the company of experienced politicians and diplomats. She could see people falling into poverty in the once rich land and could see the culture which she loved so much being disintegrated. If only a leader could be born who could unite the scattered Hindus. It was ordered that while she was pregnant, every comfort be conferred upon her. But she wished for none of it. Rather, she wanted to climb to the tops of forts on hills, to wield swords, to discuss political questions, to put on armour and ride on horse back.

It has been said in ancient Hindu culture and is a proven fact today, that the pregnant mother, by the environment she provides, by the thoughts she thinks, and by what she wishes for her unborn child, does a tremendous amount to shape the childs life for good or bad. In Vedic traditions, there are a series of sacraments and chants to be carried out as to optimise the child’s potentials. Jijabai infused in Shivaji such a spirit, that was to emerge with great force throughout his life.

Then, the most crushing news struck Jijabai like lightening. Jadhav Rao, her father, who had recently been readmitted to the service of the Nizam, had been beheaded, together with her entire family. It is probable that the Nizam thought the Marathas were getting influential. Her husband too was in danger of meeting a similar fate, but he was shrewd and joined the Moghuls. Jijabai’s fiery spirit was set ablaze by the slaughter of her family. In the time that followed, whole villages of Marathas were wiped out. A Maratha princess was carried away while bathing. At one time Jijabai herself was kidnapped, as a bargaining chip. Such were the times in which she lived. But instead of frightening her, it just strengthened her resolve that an independent protector of the Hindus was an urgency. She brought up her son with a love of liberty infused in him. They lived at Pune, under the protection of Dadaji Kondev. Jijabai was one of the main administrators at Pune. She was educated, able and wielded great authority (not adhering to the myth of the "oppressed Hindu woman of medieval India"). When they arrived, Pune was a small village that had been consecutively ransacked by the Nizam, Adil Shah, and the Moghuls. Each and every Hindu shrine had been smashed. But soon Pune flourished, with the help of Jijabai. Jaijabai restored the shrines, and on many occasions settled disputes and metted out justice. She was responsible for most of Shivaji’s education. She had him learn in detail the lessons from the Mahabharata and the Ramayana. He learnt about the holy scriptures and arts of administration and weaponry, and the political situations in the land.

Shahji married a second wife, Tukabai, and spent most of his time with her and her son. The effect this had on Jijabai, nobody can tell. Jijabai did not lose heart, and concerned herself as before, with admistration, bringing up Shivaji and in long periods of prayer and meditation. Jijabai even set the scenes for social reforms in Hindu society. To quote an example, on her advice, the brahmins allowed a soldier named Balaji Nimbalkar to re-embrace Hinduism after converting to Islam. In those days, many people were opposed to such a move, an attitude which to some extent persists today. But Jijabai could see that because Hindus created a system whereby people could leave the Hindu fold, but not enter it (which had no basis in the scriptures), Hindu society had been weakened. Jijabai impressed upon everybody the logic of this position. Further more, showing that she was genuine in her view, she gave Shivaji’s daughter Sakhubai in marriage to Balaji’s son.

While Shahji and Dadaji were worried when Shivaji, at the age of 16 first captured a major fort, Jijabai was overjoyed. When Afzal Khan, the renowned general of Bijapur came with a large army to crush Shivaji early in his career, Shivaji turned to his mother, who unlike others told him to face the danger resolutely. Shivaji’s army was tiny by comparison, but by biding his time and using lightening guerilla techniques, he worsted Afzal Khan’s army. When at a private meeting, Afzal Khan tried to kill Shivaji, Afzal Khan ended up dead. This episode greatly increased Shivaji’s prestige.

Jijabai treated Shivaji’s companions as her own sons, and was a source of courage and inspiration to them. Tanaji Malasure is one such renowned example. He lost the fort of Simhagadh to an intense Moghul attack. She famously told him "if you free Simhagad from the enemies you will be like Shivaji’s younger brother to me." Tanaji went forth, for what others advised to be mission impossible, and succeeded, but was martyred in the process. Jijabai was watching from her fort all night. When she saw the saffron flag of the Marathas ascend on the fort, she cried with joy. But shortly after she received the news of Tanaji’s death, she began to cry with pain and could not be consoled. Another hero, Baji Prabhu, a childhood friend of Shivaji, fought with great valour to save Shivaji’s life, and in doing so died. On hearing the news, Jijabai rather than being comforted that her son was safe wept as if she had lost her own son.

In her life Jijabai had to bare sorrow after sorrow, and did it bravely for her country and religion. She reflected the glory and strength of Mother Durga. We hope her life will always be remembered with reverance. In 1674, Shivaji held a vast ceremony, declaring himself an independent ruler. Jijabai was present at the ceremony. What joy she must have felt attending the ceremony - everything she had lived for had finally bore fruit. 12 days later, Jijabai died.

Chalti Chakki Dekh Kar, Diya Kabira Roye
Dui Paatan Ke Beech Mein,Sabit Bacha Na Koye

Translation

Looking at the grinding stones, Kabir laments
In the duel of wheels, nothing stays intact.

************************************************************

Bura Jo Dekhan Main Chala, Bura Naa Milya Koye
Jo Munn Khoja Apnaa, To Mujhse Bura Naa Koye

Translation

I searched for the crooked, met not a single one
When searched myself, "I" found the crooked one

************************************************************

Aisee Vani Boliye, Mun Ka Aapa Khoye
Apna Tan Sheetal Kare, Auran Ko Sukh Hoye

Translation

Speak such words, sans ego's ploy
Body remains composed, giving the listener joy

************************************************************

Kaal Kare So Aaj Kar, Aaj Kare So Ub
Pal Mein Pralaya Hoyegi, Bahuri Karoge Kub

Translation

Tomorrows work do today, today's work now
If the moment is lost, the work be done how

************************************************************

Dheere Dheere Re Mana, Dheere Sub Kutch Hoye
Mali Seenche So Ghara, Ritu Aaye Phal Hoye

Translation

Slowly slowly O mind, everything in own pace happens
Gardner may water a hundred buckets, fruit arrives only in its season

************************************************************

Sayeen Itna Deejiye, Ja Mein Kutumb Samaye
Main Bhi Bhookha Na Rahun, Sadhu Na Bhookha Jaye

Translation
Give so much O God, suffice to envelop my clan
I should not suffer cravings, nor the visitor goes unfed

************************************************************

Bada Hua To Kya Hua, Jaise Ped Khajoor
Panthi Ko Chaya Nahin, Phal Laage Atidoor

Translation
In vain is the eminence, just like a date tree
No shade for travelers, fruit is hard to reach

************************************************************

Jaise Til Mein Tel Hai, Jyon Chakmak Mein Aag
Tera Sayeen Tujh Mein Hai, Tu Jaag Sake To Jaag

Translation
Like seed contains the oil, fire in flint stone
Your temple seats the Divine, realize if you can

************************************************************

Mangan Maran Saman Hai, Mat Koi Mange Beekh
Mangan Se Marna Bhala, Yeh Satguru Ki Seekh

Translation
Begging is like perishing, none should go imploring
It is better to die than beg, this is pure Guru's teaching

************************************************************

Maya Mari Na Man Mara, Mar Mar Gaye Shareer
Asha Trishna Na Mari, Keh Gaye Das Kabir

Translation

Neither illusion nor the mind, only bodies attained death
Hope and delusion did not die, so Kabir said.

************************************************************

Kabira Khara Bazaar Mein, Mange Sabki Khair
Na Kahu Se Dosti, Na Kahu Se Bair

Translation

Kabira in the market place, wishes welfare of all
Neither friendship nor enmity with anyone at all

************************************************************

Kabir Man Nirmal Bhaya, Jaise Ganga Neer
Pache Pache Har Phire, Kahat Kabir Kabir

Translation

Kabir's mind got cleansed like the holy Ganges water
Now everyone follows, saying Kabir Kabir

************************************************************

Pothi Padh Padh Kar Jag Mua, Pandit Bhayo Na Koye
Dhai Aakhar Prem Ke, Jo Padhe so Pandit Hoye

Translation

Reading books everyone died, none became any wise
One who reads the word of Love, only becomes wise

************************************************************

Dukh Mein Simran Sab Kare, Sukh Mein Kare Na Koye
Jo Sukh Mein Simran Kare, Tau Dukh Kahe Ko Hoye

Translation

In anguish everyone prays to Him, in joy does none
To One who prays in happiness, how can sorrow come

************************************************************

Gur Dhobi Sikh Kapda, Saboo Sirjan Har
Surti Sila Pur Dhoiye, Nikse Jyoti Apaar

Translation

Guru the washer man, disciple is the cloth
The name of God liken to the soap
Wash the mind on foundation firm
To realize the glow of Truth

************************************************************

Jeevat Samjhe Jeevat Bujhe, Jeevat He Karo Aas
Jeevat Karam Ki Fansi Na Kaati, Mue Mukti Ki Aas

Translation

Alive one sees, alive one knows
Thus crave for salvation when full of life
Alive you did not cut the noose of binding actions
Hoping liberation with death!

************************************************************

Akath Kahani Prem Ki, Kutch Kahi Na Jaye
Goonge Keri Sarkara, Baithe Muskae

Translation

Inexpressible is the story of Love
It cannot be revealed by words
Like the dumb eating sweet-meat
Only smiles, the sweetness he cannot tell

************************************************************

Chinta Aisee Dakini, Kat Kaleja Khaye
Vaid Bichara Kya Kare, Kahan Tak Dawa Lagaye

Worry is the bandit that eats into one's heart
What the doctor can do, what remedy to impart?

************************************************************

Kabira Garv Na Keejiye, Uncha Dekh Aavaas
Kaal Paron Bhuin Letna, Ooper Jamsi Ghaas

Says Kabir
Don't be so proud and vain
Looking at your high mansion
Death makes one lie on bare land
And grass will grow thereon

************************************************************

Kabira Garv Na Keejiye, Kaal Gahe Kar Kes
Na Jaane Kit Mare Hai, Kya Des Kya Pardesh

Translation

Says Kabir
Don't be so proud and vain
The clutches of Time are dark
Who knows where shall it kill
Whether at home or abroad

************************************************************

Kabira Kiya Kutch Na Hote Hai, Ankiya Sab Hoye
Jo Kiya Kutch Hote Hai, Karta Aur Koye

Translation

Says Kabir
By my doing nothing happens
What I don't does come to pass
If anything happens as if my doing
Then truly it is done by someone else

************************************************************

Jyon Naino Mein Putli, Tyon Maalik Ghat Mahin
Moorakh Log Na Janhin, Baahar Dhudhan Jahin

Translation

Like the pupil in the eyes
The Lord resides inside
Ignorant do not know this fact
They search Him outside

************************************************************

Jab Tun Aaya Jagat Mein, Log Hanse Tu Roye
Aise Karni Na Kari, Pache Hanse Sab Koye

Translation

When you were born in this world
Everyone laughed while you cried
Did not conduct yourself in manner such
That they laugh when you are gone

************************************************************

Jab Tun Aaya Jagat Mein, Log Hanse Tu Roye
Aise Karni Na Kari, Pache Hanse Sab Koye

Translation

When you were born in this world
Everyone laughed while you cried
Did not conduct yourself in manner such
That they laugh when you are gone

************************************************************

Pehle Agan Birha Ki, Pachhe Prem Ki Pyas
Kahe Kabir Tub Janiye, Naam Milan Ki Aaas

Translation

First the pangs of separation
Next grows the thirst for Love
Says Kabir then only hope
The union to materialize

************************************************************

Aag Jo Lagi Samand Mein, Dhuan Na Pargat Hoye
So Jane Jo Jarmua, Jaki Lagi Hoye

Translation

With the ocean set ablaze
The smoke yet manifests not
Only the one who gets burnt
Envisions the heat of loving thought

************************************************************

Kabir So Dhan Sanchiye, Jo Aage Ko Hoye
Sees Charaye Potli, Le Jaat Na Dekhya Koye

Translation

Kabir, save the wealth that 'remains' in the moment ultimate
Departing with a crown of material wealth, none has crossed the gate

************************************************************

Aasa Jive Jag Marey, Log Marey Mar Jayee
Soyee Sube Dhan Sanchate, So Ubrey Jey Khayee

Translation

Hope lives in a dying world, people die and die again
Perish yet hoarding wealth, spend and freedom attain

************************************************************

Ek Kahun To Hai Nahin, Do Kahun To Gaari
Hai Jaisa Taisa Rahe, Kahe Kabir Bichari

Translation

If I say one, It is not
If I say two, it will be a violation
Let 'It' be what 'It' is
says Kabir upon contemplation

************************************************************

Kabir Yeh Ghar Prem Ka, Khala Ka Ghar Nahin
Sees Utaare Hath Kar, So Pasey Ghar Mahin

Kabir, this is the abode of love
Not the house of an aunt
Only that one can enter here
Who has relinquished all pride

************************************************************

Maala To Kar Mein Phire, Jeebh Phire Mukh Mahin
Manua To Chahun Dish Phire, Yeh To Simran Nahin

Translation

The rosary rotating by the hand (or) the tongue twisting in the mouth,
With the mind wandering everywhere, this isn't meditation (Oh uncouth!).

************************************************************

Maala Pherat Jug Bhaya, Mita Na Man Ka Pher
Kar Ka Manka Chhor De, Man Ka Manka Pher

Translation

Eons have passed whirling rosary, restless remains the mind
Give up the beads of rosary and rotate the beads of mind

************************************************************

Kabir Maala Kaath Kee, Kahi Samjhave Tohi
Man Na Firave Aapna, Kaha Firave Mohi

Translation

Kabir, the rosary made of wooden beads explicitly proceeds to educate
(If) you set not your mind in (a focused) motion, (then) to what end you rotate

************************************************************

Jab Mein Tha Tab Hari Nahin, Jab Hari Hai Mein Nahin
Sab Andhiyara Mit Gaya, Jab Deepak Dekhya Mahin

Translation

When "I" was then Hari was not, Now Hari "is" and "I" am not
All the darkness (illusions) mitigated, When I saw the light (illumination) within.

************************************************************

Moond Munddavat Din Gaye, Ajhun Na Miliya Raam
Raam Naam Kahu Kya Karey, Je Man Ke Aurey Kaam

Translation

Ages have passed shaving the head,
yet union with Ram is not here
Recitation of Ram Naam is futile,
when mind is engaged elsewhere

************************************************************

Keson Kaha Bigadia, Je Moonde Sau Baar
Man Ko Kahe Na Moondiye, Jaamein Vishey Vikaar

Translation

What harm have the hair done, you shave them hundred times
Why not shave the mind, that's filled with poisonous thoughts

************************************************************

Kabir Soota Kya Kare, Koore Kaaj Niwaar
Jis Panthu Tu Chaalna, Soyee Panth Samwaar

Translation

Arise from slumber O Kabir, divest yourself of the rubbish deeds
Be focused and illumine the path on which you were meant to tread

************************************************************

Kabira Teri Jhompri Gal Katiyan Ke Paas
Jo Karenge So Bharenge Tu Kyon Bhayo Udaas

Translation

O Kabir! Your Hut Is Next to the Butchers' Bay
Why Do You Feel Down? For Their Conduct They Only Shall Pay

************************************************************

Kabir Soyee Soorma, Man Soon Maande Jhoojh
Panch Pyada Paari Le, Door Kare Sab Dooj

Translation

O Kabir, He alone the Warrior, who takes on the "mind" head-on
Crushing the shield of the sensual five, all duality is gone

************************************************************